لیلا سلیمانی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
محمدحسن صانعی پور - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کاشان، ایران.
ناصر نیستانی - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
لیلاالسادات مروجی - استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه کاشان، ایران.

نخستین شیوه ای که مورخان اسلامی تحت تاثیر محدثان، در نقل و نگارش تاریخ به کار برده اند، تاریخ نقلی است که مورخ همانند راوی به نقل صرف حدیث بسنده و در صورت نقد، تنها به بررسی وثاقت راوی اکتفا می کند. مورخ در آغاز، شایستگی راویان احادیث را به شیوه علم رجال و فن جرح و تعدیل احراز کرده و به دلیل شباهت اسلوب نقد و بررسی تاریخ به حدیث، شناخت کافی به سندهای روایات، میزان وثاقت و عدم وثاقت، راوی جرح و تعدیل و محتوای حدیث داشته است. با این روش با سلسله سندهای اخبار تاریخی به یاری علم رجال و جرح و تعدیل شتافته و تصویر واضحی از پیدایش تاریخ از درون حدیث نشان می دهد. محدثان اسلامی و نیز مورخان غربی مانند شاخت، ینبل و موتسکی که در نقد احادیث پیشینه داشته اند، در تحقیقات خود از روش تحلیل تاریخی متون و سنجش آن ها ازطریق نمونه های مستقل و بیرونی استمداد جسته اند. براین اساس، بررسی فضای تاریخی راویانی که درباره آن ها جرح و تعدیل وجود دارد، هدف اصلی این پژوهش است و باتوجه به ضرورت رفع تعارض به شیوه (تحلیل سند – متن) با تمرکز بر بخش تعارض آرای رجالی به اعتبارسنجی این اقوال پرداخته و اندکی از تاریخ پیرامونی این تعارضات را تحلیل و بررسی می کند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای سازمان یافته و با پیاده سازی روش تحلیل اسناد - متن در علم رجال شیعه، راویانی چون هشام بن حکم و یونس بن عبدالرحمن که در توثیق و تضعیف آن ها تعارض وجود دارد، به عنوان متن مشترک، شناخته شده و با بهره گیری از سلسله سندهای رجال کشی و ترسیم زنجیره ای راویان توثیق و تضعیف کننده، می توان پیشینه این تعارضات را تاریخ گذاری و اعتبارسنجی نمود. درنتیجه، با ترسیم شبکه ای روایات جرح هشام بن حکم و یونس بن عبدالرحمن به حلقه مشترک این روایات که یعقوب بن یزید و عبدالله بن حجال است، می توان دست یافت که نقش محوری در نشر روایات جرح را داشته اند.

تحلیل سندی– متنی, حلقه مشترک, تعارض آرای رجالی, هشام بن حکم, یونس بن عبدالرحمن