مهدی عظیمی - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران
احد فرامرز قراملکی - استاد دانشگاه تهران

ارسطو در جایگاه ها به منظور تحلیل استدلال جدلی، آن را به گزاره ها فرومی کاهد و می گوید که هر گزار? جدلی از موضوعی تشکیل شده که «نوع» است، و از محمولی که یا «تعریف» است، یا «جنس»، (یا «فصل»،) یا «خاصه»، یا «عرض»؛ و مواد این حمل پذیرها را مقولات ده گانه به دست می دهند. فرفوریوس در ایساگوگه «نوع» را جایگزین «تعریف» می کند و «فصل» را هم آشکارا به میان می آورد و این پنج کلی را چونان پیش زمینه هایی ضروری و/یا سودمند برای آموزه های مقولات، تعریف، تقسیم، و اثبات پیش می نهد. فارابی حمل پذیرهای ارسطو و کلی های پنج گان? فرفوریوس را درمی آمیزد و به فهرست تازه ای دست می یابد. وی بر آن است که کلی های پنج گانه اجزای نهایی هم? تعریف ها و استدلال ها در هم? دانش ها هستند. ابن سینا در مدخل های منطقی خویش، بی هیچ بیش و کم، همان کلی های پنج گان? فرفوریوس را به میان می آورد. وی در منطق الشفاء، مهم ترین نمودار منطق نگاری نه بخشی، کارکرد کلی های پنج گانه را همانی می داند که فرفوریوس می گوید. اما در نخستین و برجسته ترین نمایند? منطق نگاری دوبخشی، یعنی منطق الاشارات، کلی های پنج گانه را تنها به مثابت مدخل منطق تعریف به کار می گیرد.

ایساغوجی, حمل پذیرها, فرفوریوس, کلیات خمس, مدخل