لیلا رضایی - کارشناس ارشد ادیان و عرفان و پژوهشگر دائره المعارف بزرگ اسلامی
ابوالفضل محمودی - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران، گروه ادیان و عرفان تطبیقی

عین القضات همدانی (۴۹۰-۵۲۵ ه.ق) و یوحنا صلیبی (۱۵۴۲-۱۵۹۱م) دو عارف صاحب نام از دو سنت بزرگ معنوی تاریخ بشر یعنی اسلام و مسیحیت اند. مطالعه آثار این دو همانندی های چشمگیری را نشان می دهد، همچون عشق الهی، مرگ عارفانه، وحدت یا اتحاد، ضرورت تجرد، لزوم ارشاد پیر و اقتدا به مسیح. از این میان آنچه در مقایسه عرفان یوحنا و عین القضات شایان توجه بسیار است، مسئله فنا و مرگ معنوی است. در تبیین رویکرد عین القضات و یوحنا به مسئله فنا و بقا عناصر و آموزه های نسبتا مشترکی به چشم می خورد، از جمله لزوم پیروی از پیر که در ادبیات عرفانی یوحنا از آن به اقتدای به مسیح و در ادبیات صوفیانه عین القضات به خدمت پیر یا خدمت کفش تعبیر می شود. از این منظر می توان رابطه سالک مسیحی با مسیح را با رابطه مرید و مراد در عرفان عین القضات مقایسه کرد. این موضوع مقتضیاتی همچون فنا در خود، ضرورت تجرد و ترک اختیار و ترک تعلق و تولد ثانی دارد که در این مقاله به بررسی آنها می پردازیم.

اقتدا به مسیح, پیروی از شیخ, فنا و مرگ خودخواسته, عشق الهی, عین القضات همدانی, یوحنا صلیبی