حمید باقری - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

«نصیریه» از جمله فرقه های انحرافی شیعه امامی است که رویکرد باطنی­ غالیانه در میان پیروان آن مشاهده می­شود. نظر به ماهیت سری جریان های باطنی، آثار اندکی از میراث نصیریه به­شکل عمومی در اختیار است. در سال های اخیر، مجموعه ای با عنوان «سلسله التراث العلوی» نشر یافته که مشتمل بر آثار فراوانی ازمیراث نصیریان است. کتاب «حقائق اسرار الدین» از جمله آنهاست که در میان نصیریه به «ابومحمد حسن بن علی بن شعبه حرانی» - صاحب کتاب تحف العقول­ نسبت یافته است. اهمیت این کتاب از آن روست که شامل نقل قول های بسیاری از آثار جریان غلو، به ویژه غلات سده های دوم و سوم کوفه، ازجمله آثار منسوب به «مفضل بن عمر جعفی» و «محمد بن سنان»، است که امروزه محتوای شماری از این متون تنها به­واسطه همین اثر در دست است. این پژوهش می کوشد تا با بررسی شواهد مختلف، در گام نخست، تاریخی را که متن به آن تعلق دارد، تعیین و سپس مولف آن را شناسایی کند. بنا بر شواهد موجود و بر اساس نقد متنی، این متن اصالت تاریخی دارد و تاریخ حدودی آن سده چهارم هجری و منتسب به ابن شعبه حرانی است.

حقائق اسرار الدین, تاریخ گذاری, ابن شعبه حرانی, نصیریه, غلات