محمد حسین وفائیان - دانشجوی دکتری دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، رشته فلسفه و کلام اسلامی

نفس در دیدگاه صدرالمتالهین دارای «حدوث جسمانی و بقاء روحانی» بوده و از این رو، دارای دو حیثیت «جسمانیت و تعلق به بدن» و «تجرد ذاتی» است. مسئله اصلی پژوهش جاری، شناخت کیفیت و گونه کثرت نفوس انسانی، بر اساس دیدگاه صدرالمتالهین و در سه مرحله تکون نفس است. نفس قبل از حدوث و تعلق به بدن، عقل مجرد است. از این رو، کثرت نفوس انسانی قبل از تعلق به بدن، کثرت «نوعی عقلی» است. پس از حدوث، تمام نفوس از حیث ابدان جسمانی، در ذیل «نوع طبیعی» انسان مندرج بوده و دارای تکثری عددی و حسی می باشند. اما پس از کسب ملکات مختلف و بر اساس اتحاد ملکات نفسانی با جوهر نفس، هر نفس از حیث ذات، دارای جوهری متفاوت از جواهر نفوس دیگر شده و نفوس دارای کثرت «نوعی مثالی» و منحصر به فرد می گردند. تعداد کمی از نفوس انسانی نیز که به استکمال کامل رسیده و مبدل به عقل بالفعل گردیده اند، همانند مبدا خود، دارای کثرت «نوعی عقلی» می گردند.

نفس, حرکت جوهری, کثرت عددی, کثرت عقلی, حدوث نفس