محمد ابراهیم مالمیر - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه
مریم ترکاشوند - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه

صراط مستقیم یکی از موضوعات چالش‎برانگیزی است که پیوسته در حوزه های مختلف، مورد توجه محققان، صاحب نظران و مفسران بوده است. در این میان، محیی الدین عربی و عارفان پس از او عنایت ویژه ای به این موضوع، نشان داده‎اند. هدف این مقاله، تحلیل دیدگاه عرفانی ابنعربی و برخی از شارحان نظریههای عرفانی او درباره صراط مستقیم است که با توجه به رویکرد عرفانی به آیه ۵۶ سوره هود مطرح شده است. این تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. محورهای مورد بحث در آن، انقطاع عذاب از جهنمیان بدون خروج از جهنم و نیز تقسیم صراط مستقیم به سلوکی و وجودی، و تفاوت قایل شدن میان "الصراط المستقیم" (صراط الله) و "صراط مستقیم" (صراط های رب ها) است. یافته های این جستار، گویای این است که براساس نظر عارفان صراط مستقیم وجودی که در قوس نزولی خلقت قرار دارد، بدون هیچ گونه تمایز و تفاوتی مربوط به همه موجودات است، در حالیکه "صراط مستقیم سلوکی" به قوس صعودی خلقت مربوط می شود و تنها به انسان ها اختصاص دارد. درواقع، نهتنها وجه تمایز انسان ها از سایر موجودات است، بلکه تعیین کننده مقام و مرتبه هر انسانی در راه رسیدن به کمال انسانی است. همچنین، بهدلیل سابق بودن رحمت خدا بر غضب او سرانجام، عذاب از اهل نار برداشته خواهد شد، و با وجود بودن در جهنم، از آلام و عذاب آن، رهایی می یابند.

الله, رب, شارحان نظریههای عرفانی ابنعربی, صراط مستقیم, محیی الدین عربی