نیلوفر سلمانی - دانشجوی دکتری رشته ادیان و عرفان تطبیقی، دانشگاه تهران
قربان علمی - دانشیار گروه ادیان وعرفان تطبیقی، دانشگاه تهران

مسیح­ شناسی پائول ساموساتا یکی از مسیح ­شناسی­ هایی است که در قرن سوم میلادی توسط سینود انطاکیه به دلیل تاکید بر انسانیت صرف عیسی و نفی الوهیت جوهری و ازلی بودن مسیح، محکوم به بدعت شد. این مسیح­ شناسی حول سه محور مسیح تاریخی، انسان خداگونه و پیامبر نجات­ بخش قرار دارد و بیانگر این مهم است که عیسی که همانند انسان ­های دیگر متشکل از روح و بدن است، لیکن متعالی­تر، و در نقطه ­ای از تاریخ از مریم متولد شد، با تکامل و پرورش اخلاقی خود، شایستگی فیض فرزندی خدا را پیدا کرد و به مقام یک پیامبر و مسیحای موعود که از پیش در نقشه نجات خدا طراحی شده بود، دست یافت و با مرگ خویش برای نجات انسان­ها و تسخیر گناه اولیه آدم با اراده خدا وحدت یافت. نگارنده بر آنست که با نگاهی به مسیحیت سال­های اولیه، از یک سو می­توان این تئوری را مطرح ساخت که مسیح شناسی پائول ساموساتا که بیشترین قرابت را با مسیحیت اولیه دارد، احیاگر سنت فکری عیسی و اندیشه  مسیحیان اولیه که عیسی را انسانی صرف می ­دانستند، می­ باشد و از سوی دیگر در تقابل با مسیح ­شناسی لوگوسی-کیهانی کاتولیکی است که قائل به الوهیت و انسانیت توامان عیسی است.

انطاکیه, دیدگاه ابیونی, دیدگاه پائولی, مسیح شناسی