مهدی حیدری - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد
محبوبه زمانی - دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

در این مقاله که به بررسی مفاهیم، اصطلاحات و استعارات مکتب ابن­عربی اختصاص دارد؛ کوشش شده است تا با تکیه بر آثار شاه داعی شیرازی، یکی از تلفیق­گرایان بزرگ ادب فارسی، به بازنگری و بررسی ساختارها و عناصر مکاتب عرفانی در آثار تلفیق­گرایان قرن نهم هجری پرداخته شود. بررسی­ها نشان می­دهد که شاه داعی در رسائل و اشعار خویش، به دو جریان صورتگرای عاشقانه و جریان های معناگرای استدلالی-استعاری بعد از ابن­عربی توجه بسیار نشان داده و در جهت همگام کردن آن­ها با هم تلاشی وافر کرده است. وی علاوه بر شروح وحدت وجودی خود بر آثار شبستری و حمویه و مولوی، به تبیین علمی افکار ابن­عربی نیز پرداخته؛ همچنین با بیان اصطلاحات عرفان نظری، موضوع وحدت وجود را به طریقی استدلالی نیز اثبات کرده است. داعی در موارد زیادی از اشعار دیگران، جهت تبیین معانی خود استمداد طلبیده و استدلال و ذوق را به گونه ای تلفیق ساخته است.

ابن عربی, اصطلاحات و استعارات, شاه داعی شیرازی, وحدت وجود