حسین سهیلی - دانشجوی دکتری رشته عرفان و تصوف دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
قدرت الله خیاطیان - دانشیار گروه عرفان و تصوف دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
عظیم حمزئیان - استادیار گروه عرفان و تصوف دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
حمید مسجد سرایی - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

پس از طرح وحدت وجود در عرفان نظری، همواره برخی از فقها به نسبت حق با خلق در این نظریه نقد وارد کردند. به باور آن ها، تمایزی میان حق و خلق در وحدت وجود نیست و این امر با توجه به تمایز ذاتی حق و خلق در منابع دینی غیر قابل پذیرش می­باشد. بررسی دیدگاه عرفا نشان می دهد که آن ها به عینیت محض میان حق و خلق قائل نیستند و در آثارشان، دست کم، از دو تمایز مقامی و احاطی سخن به میان آمده است. خصوصیت هر دو نوع تمایز این است که به جای طرح تمایز در دو وجود، آن را در قلمرو یک وجود تبیین می کند و به همین علت، گریز از عینیت در آنها ممکن نیست؛ بنابراین، دو تمایز عرفانی مذکور نقد فقها را که بر اساس تمایز وجودی حق و خلق شکل گرفته، مرتفع نمی سازد.

تمایز, رابطه حق با خلق, عینیت, نقد فقها, وحدت وجود