سید علی اصغر میرباقری فرد - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان
محسن محمدی فشارکی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان
محمد اسماعیل جلالی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان

سرشت باز و چندصدایی شعر حافظ موجب شده است خوانندگان زیادی از دیرباز تا روزگار معاصر به قرائت شعر او بپردازند. قرائت عرفانی یکی از قرائت‎های مطرح و دامنهدار از شعر حافظ است که به اقسام گوناگونی بخش‎پذیر است. از میان قرائت‎های عرفانی می توان به رساله‎ای از جلال الدین دوانی در قرن نهم اشاره کرد. او در رساله خود، بیتی از حافظ را بر مبنای پارادایم وحدت وجود قرائت کرده است. این مقاله می کوشد برای نقد و ارزیابی قرائت دوانی، الگوی نشانهشناسی مبتنی بر بافت های سه گانه را به کار گیرد و با رجوع به تاریخ تحول عرفان ایرانی - اسلامی نشان دهد چنین قرائتی از شعر حافظ مقرون به صواب نیست. برای تبیین تحولات تاریخ تصوف، از مفهوم سنت اول و دوم عرفانی استفاده شده و مفاهیم عمده و مشترک این دو سنت، یعنی تجلی، عشق و وحدت شهود / وحدت وجود با یکدیگر مقایسه شده است.

حافظ, پارادایم, وحدت وجود, وحدت شهود, عشق, تجلی