طاهره کمالی زاده - دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
رضا کوهکن - استادیار موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

ابن ابی جمهور احسایی از علمای متضلع شیعی است که تا اوایل تشکیل دولت صفوی در ایران، در قید حیات بوده است. او را از این حیث که هم در قالب و روش و هم در تلقی کلامی، تحولی بنیادی در کلام شیعه پدید آورد، می توان موسس خواند و از آن جا که این تحول با تکیه بر حکمت اشراق و به مدد آن محقق می شود و صبغه آن را می گیرد، وی را باید «موسس کلام شیعی اشراقی» دانست. مقاله نشان می دهد که تحول مذکور، از حیث قالب، اساسا از طریق «روش جمع و تطبیق» صورت می گیرد و از حیث تلقی، با تغییر خویشکاری، سطح وجودی و سطح خطاب علم کلام محقق می شود و در نتیجه آن، دیدگاه های متعارف کلامی در خصوص توحید، نبوت، امامت و معاد، بر اساس مضامین بلند و معانی عمیق اعتقادات شیعی ارتقا می یابد.

ابن ابی جمهور احسایی, کلام شیعی, حکمت اشراق, تصوف و عرفان, تاسیسی بودن کلام ابن ابی جمهور