هما رنجبر - دانشجوی دکتری گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس تهران
داود حسینی - استادیار گروه فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس

از دیدگاه ابن سینا براهینی برهان صدیقین هستند که واجب الوجود را صرفا با تامل در نفس وجود به اثبات برسانند. وی مدعی است که در تقریرهای خود از برهان صدیقین معیار فوق را رعایت نموده است؛ اما صدرا برهان شیخ را اولا، به دلیل عدم تامل در نفس وجود و ثانیا، به علت استفاده از مفهوم موجود و نه حقیقت وجود برهان صدیقین نمی داند. در این مقاله جهت بررسی اشکال صدرا ابتدا تقریری از برهان صدیقین در آثار شیخ یعنی تقریر کتاب نجات و صورت بندی آن در منطق محمولات مرتبه اول بیان می شود. سپس نشان داده می شود که اولا، بر اساس مبانی متافیزیکی شیخ، هیچ یک از دو جنبه نقد صدرا به برهان سینوی وارد نیست؛ ثانیا، حتی با وجود پذیرفتن مبانی متافیزیکی صدرا چنان چه تعریف مفاهیم واجب الوجود و ممکن الوجود را به کمک مفهوم علیت تغییر دهیم، برهان صدیقین سینوی دیگری به دست می آید که اشکال صدرا را منحل می کند.

برهان صدیقین, تعریف واجب الوجود و ممکن الوجود, نظر به نفس وجود