حمید هاشمی مقدم - ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دامغان، دامغان، ایران
پیمان فیضی - گروه شیمی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دامغان، دامغان، ایران
حسین کمالی - دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، بجنورد، ایران
علیرضا نعمت اللهی - ایمنی فرآورده های طبیعی و گیاهان دارویی، دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، بجنورد، ایران

چکیده زمینه و هدف: آدمک با نام علمی Biebersteinia multifida DC بعنوان داروی محلی برای درمان اختلالات ماهیچه ای وآسیب های استخوانی استفاده می شود. هدف از این پروژه استخراج اسانس از اندامهای هوایی گیاه آدمک با مایکروویو می باشد و مقایسه آن اسانس گرفته شده بوسیله ی استخراج با آب می باشد، از روش سطوح پاسخ برای انتخاب سطوح پارامترها استفاده شد. مواد و روش کار: اسانس گیاه آدمک را با دو روش مایکروویو و کلونجر استخراج کرده و اسانس به دست آمده با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرافی آنالیز شد، در روش مایکرویو ۱۵ آزمایش با سه پارامتر (توان، زمان و اندازه چشمه) و سه سطح که توسط نرم افزار Minitab با روش باکس بنکن طراحی شده،، انجام سپس شرایط بهینه بدست آمده با روش کلونجر مقایسه گردید. یافته ها: شرایط بهینه استخراج از نظر توان، اندازه چشمه ذرات و زمان استخراج با استفاده از طراحی سطوح پاسخ سه سطحی- سه فاکتوری با روش باکس بنکن به ترتیب توان ۷/۶۷۲ وات، اندازه چشمه ۵۳/۰ و زمان ۶۰/۹۸ دقیقه با درصد اسانس استخراجی ۰۱/۱۱۴درصد نسبت دستگاه کلونجربدست آمد. R۲ برای درصد اسانس روغنی استخراج شده ۵۱/۹۶ بود ، که نشان دهنده اجرای خوبی از مدل می باشد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج، بازده استخراج با روش مایکروویو بیشتر بوده و در زمان کمتر انجام می شود. روش مطلوب برای انتخاب روش استخراج جدا از هزینه ها و زمان استخراج، ماده استخراجی مدنظر است.

Key words: Microwave extraction, Biebersteinia multifida DC, Box–Behnken Design, Clevenger., واژه های کلیدی: استخراج با مایکرویو, گیاه آدمک, روش باکس بنکن, کلونجر