غلامرضا گودرزی - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اراک، ایران.
فاطمه احمدلو - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

در این پژوهش، تعداد ۲۱ کلن برتر صنوبر تاج بسته از بین کلن های بررسی شده در مرحله اول طرح آزمایش (خزانه سلکسیون) انتخاب و با فاصله کشت ۳×۳ متر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار برای یک دوره ۱۰ ساله بررسی شد. کلن های شماره ۷۲، که در سال ۱۳۷۲ از استان مرکزی جمع آوری شدند، همچنین کلن های دیگر از سایر مناطق کشور، یا از خارج از کشور در سال ۱۳۷۶ آزمایش و کاشته شدند. در طول فصول رویش در سال های مختلف، علاوه بر انجام عملیات داشت (آبیاری، وجین، هرس)، مقاومت و حساسیت کلن های مختلف به آفات در پنج درجه کیفی شامل درجه ۵ (۱۰۰-۷۶ درصد مقاوم)، درجه ۴ (۷۵-۵۱ درصد مقاوم)، درجه ۳ (۵۰-۲۶ درصد مقاوم)، درجه ۲ (۲۵-۱ درصد مقاوم) و درجه ۱ (صفر کاملا حساس) ثبت شدند. درجه بندی کلن ها از نظر کیفیت تنه و تراکم شاخه نیز انجام شد. نتایج بررسی میانگین عملکرد ۱۰ ساله نشان داد، کلن های P.a.۷۲/۷ و P.a.۴۹.۳۹ نسبت به Melanophyla picta، کلن های P.n.۵۶.۷۲، P.a.۷۲.۷، P.a.۴۴.۹، P.a.۴۹.۳۹ و P.a.۱۷.۶۰ نسبت به پروانه زنبور مانند صنوبر و کلن های P.n.betulifolia، P.a.۷۲.۷، P.a.۴۴.۹، P.a.۴۹.۳۹، P.n.۶۳.۱۳۵ و P.a.۱۷.۶۰ نسبت به شته مومی کاملا مقاوم بودند. کلن های P.n.betulifolia، P.n.۵۶.۷۲، P.a.۷۲.۷، P.a.۴۴.۹، P.a.۴۹.۳۹ و P.a.۱۷.۶۰ نسبت به کلیه آفات مقاومت بیشتری داشتند و کلن های P.n.۷۲.۱۳، P.n.۷۲.۱۱، P.n.۴۷.۴۰ و P.n.۷۲.۱۸ در آلوده ترین وضعیت قرار داشتند. کلن های P.n.۷۲.۱۱، P.n.۷۲.۱۹ و P.n.۷۲.۵ دارای تنه با کیفیت صاف و مستقیم و با تراکم شاخه کم بودند. کلن های مناسب صنوبر تاج بسته P.n.۵۶.۷۲، P.n.۷۲.۱۹، P.a.۷۲.۷ و P.a.۴۴.۹ ازنظر مقاومت به آفات و وضعیت کیفی تنه برای کشت در مناطق مختلف صنوبرکاری استان مرکزی انتخاب و معرفی می شوند.

تراکم شاخه ها, Melanophyla picta Pall, Paranthrene tabaniformis, Phloeomyzus passerinii Sign, کلن های صنوبر, کیفیت تنه ها