حسین توکلی نکو - استادیار، بخش تحقیقات جنگل ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران.
عباس پورمیدانی - استادیار، بخش تحقیقات جنگل ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران
سید مهدی ادنانی - استادیار، بخش تحقیقات جنگل ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران
محمد رضا مرادی - کارشناس ارشد پژوهش، بخش تحقیقات جنگل ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران

یکی از مهم ترین اولویت ها برای حفظ پایداری اکوسیستم، شناخت و ارزیابی گونه های گیاهی و برنامه ریزی برای حفاظت و احیای آنهاست. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت کمی و کیفی ذخایر جنگلی استان قم با مراجعه به رویشگاه های جنگلی، برای تعیین وضعیت پوشش، پراکنش و تنوع گیاهی انجام شد. در این استان ۳۰/۲۸۱۸۷ هکتار اراضی جنگلی و بیشه زار وجود دارد که ۹۴/۲۱۸۹۲ هکتار رویشگاه های جنگلی طبیعی و ۳۶/۶۲۹۴ هکتار جنگل کاری است. در این پژوهش، ۲۸ گونه درختی و درختچه ای جنگلی شناسایی شد که به ۱۳ خانواده تعلق داشتند. عمده ترین پوشش درختی و درختچه ای جنگلی در بخش کوهستانی و کوهپایه ای شامل بادام کوهی (Spach. Amygdalus scoparia) و درختان پراکنده بنه (mutica Desf. Pistacia) و در بخش دشتی- بیابانی شامل گونه های مختلف گز (Tamaeix spp.) بود. با بررسی عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای و مراجعه به رویشگاه ها، نقشه پراکنش اراضی جنگلی تهیه شد. با توجه به تنوع گونه ای و اهمیت گونه های مختلف گز در پایداری اکوسیستم، آماربرداری با روش منظم تصادفی به ابعاد شبکه ۴۰۰×۴۰۰ مترمربع و قطعات نمونه مربع شکل با مساحت ۱۶۰۰ مترمربع در رویشگاه های گز انجام شد. میزان تاج پوشش جنگلی گز از ۵ تا ۵۰ درصد متغیر بود. حداکثر ارتفاع جست گروه های گز ۲۰/۴ متر، ارتفاع متوسط آنها ۳۵/۲ متر و قطر جست در هر جست گروه کمتر از ۵ سانتی متر بود. حدود ۱۱۰۰۰ هکتار از بقایای جنگل های گز به عنوان درخت جنگلی شوره زار در استان قم وجود دارد که به دلایل مختلف ازجمله قطع ورودی آب رودخانه ها و رواناب ها و بروز خشک سالی های متعدد در معرض تخریب و نابودی هستند.

ایران و تورانی, رویشگاه جنگلی, گز, مسیله