کامبیز اسپهبدی - دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران

بذرکاری و نهال کاری در عرصه های تخریب شده جنگلی و غیرجنگلی با هدف توسعه جنگل جزو برنامه های دایمی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در نواحی رویشی مختلف ایران است. یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار در استقرار، رشد، تولید زی­توده و سازگاری جنگل کاری ها با پیامدهای غیر منتظره اقلیمی، کیفیت بذرهای مورد استفاده است. استفاده از بذرهای نامطلوب که سازگاری و تولید جنگل­کاری­ها را تحت الشعاع قرار می­دهد از یک­سو باعث هدررفت منابع شده و از سوی دیگر موجب فرسایش ژنتیکی و کاهش تاب­آوری جنگل کاری ها در مقابل استرس­های ناشی از خشکی، نوسان های شدید دما و طغیان آفات و امراض و در نهایت نابودی جنگل کاری ها می­شود. به همین دلیل، تامین بذر از منابع مطمئن یکی از اصلی­ترین عامل موفقیت جنگل کاری ها محسوب می­شود. به طور معمول، بذر را می­توان از منابع مختلف از جمله تک­­درختان دارای بذر فراوان، محوطه­های بذرگیری و یا باغ­های بذر تامین کرد. تامین بذر از تک­درختانی که توانمندی آنها در انتقال صفات برتر به نسل­های بعد به اثبات نرسیده باشد، نه تنها استقرار و رشد نهال­های مورد استفاده در جنگل کاری­ها را تحت الشعاع قرار می­دهد، بلکه باعث خالص­سازی، تقویت خویشاوندی و آسیب­پذیری شدید توده­های جنگل­کاری در مقابل استرس­های محیطی می­شود. از این­رو، ضرورت دارد تا در برنامه­های توسعه جنگل، ضمن توجه به تولید زی­توده (چوب، برگ، علوفه، لاشریزه و غیره) به حفظ تنوع ژنتیکی نیز توجه شود. در بین منابع متعدد جمع­آوری بذر، محوطه­های بذرگیری از نظر توجه به جمع­آوری بذر از پایه­های درختی و درختچه­ای متعدد، بیشتر از سایر منابع بذری می­تواند به پایداری جنگل­کاری­ها در مقابله با استرس­های محیطی در آینده کمک کند...