محمد متینی زاده - دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
مصطفی خوشنویس - مربی پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
حسین توکلی نکو - استادیار، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران
محمدرضا مرادی - پژوهشگر، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران

درختان کهنسال به عنوان مهمترین ذخایر ژنتیکی هر کشور حائز اهمیت بسیار هستند. این درختان طی زندگی طولانی خود (گاه تا چند هزارسال) شاهد تحولات طبیعی و تنش های محیطی متعددی بوده و به صورت یک تاریخ زنده قابل مطالعه و بررسی هستند. در این پژوهش در قالب پروژه ملی شناسایی و معرفی درختان کهنسال ایران نسبت به مکان یابی و تهیه بانک اطلاعاتی درختان کهنسال استان قم اقدام شد. پس از گردآوری اطلاعات لازم در خصوص درختان کهنسال از همکاران استانی و منابع بومی و محلی طی چند مرحله عزیمت به استان تعداد ۲۱ اصله درخت با سن بالای ۲۰۰ سال مکان یابی و حائز شرایط ورود به بانک اطلاعات درختان کهنسال کشور تشخیص داده شد. به لحاظ پراکنش جغرافیایی این درختان در محدوده شهرهای کهک (۹ اصله)، قم (۳ اصله) و دستجرد (۹ اصله) قرار داشتند. چنار با ده اصله فراوان ترین گونه ی مورد مشاهده بود و پس از آنها توت با هشت اصله و داغداغان، بید و سرو هر کدام با یک اصله در جایگاه بعدی قرار گرفتند. درختان شناسایی شده به لحاظ پیرامون تنه در محدوده بین ۳/۱ تا ۱۲/۵ متر و به لحاظ ارتفاع در محدوده ۵/۵ تا ۲۱/۲ متر قرار گرفتند. کهنسال ترین درخت شناسایی شده چنار آمره با سن تقریبی ۸۱۰ تا ۸۶۰ سال است. براساس تشریح انجام شده برای هر درخت فرایند تشکیل پرونده صورت گرفت و رایزنی با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به منظور ثبت درختان منتخب در قالب اثر طبیعی ملی پیگیری شد.

درختان کهنسال, محیط تنه, ارتفاع, تاج پوشش, قم