مصطفی خوشنویس - مربی پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
محمد متیتی زاده - دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
انوشیروان شیروانی - استادیار، گروه جنگل داری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
مریم تیموری - مربی پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کشور، تهران، ایران

درختان کهن سال در هر نقطه ای از کره زمین ذخایر ارزشمند ژنتیکی، گیاه شناسی، فرهنگی و حتی تاریخی محسوب شده و برای ماندگاری و حفاظت از آنها کوشش های بی شماری می شود. خوشبختانه در ایران، کیفیت، تعداد و تنوع این درختان بسیار چشمگیر و حیرت انگیز است. با پژوهش انجام شده در موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، بیش از ۵۷۳ اصله درخت کهن سال از ۳۶ گونه درختی و درختچه ای شناسایی و اطلاعات آنها ثبت شد که با تکمیل طرح مذکور این رقم به یقین فراتر خواهد رفت. کهن سالی دورانی از زندگی درخت است که درون پوسیدگی محدود یا گسترده در تنه آن آغاز می شود. رسیدن به این سن در گونه های مختلف، متفاوت است. این دوران در برخی پایه ها بسیار طولانی شده و آنها را به عنوان پایه های ارزشمند معرفی می کند. محیط های طبیعی مناسب، توجه ویژه مردم به محصول دهی مناسب درختان، قرارگیری در مکان های تاریخی و مذهبی و همچنین اعتقادات خاص از دلایل طول عمر استثنایی درختان کهن سال هستند. امروزه تشخیص سن کهن سالی با روش های علمی امکان پذیر است. در این پژوهش تاکنون گونه های چنار، گردو، ارس، سرو و بنه بیشترین فراوانی را داشته و کهن سال ترین آنها سرو ابرقوی یزد با سن حدود ۴۰۰۰ سال، ارس های شهرستانک البرز، ابرسیج سمنان و سرانی خراسان شمالی با سن حدود ۲۷۰۰ تا ۲۸۰۰ سال و سروهای خمره ای استند و اسفاد خراسان جنوبی با سن حدود ۹۹۰ تا ۱۰۴۰ سال بوده اند. طی دو دهه اخیر تلاش فراوانی شده تا با ثبت ملی درختان کهن سال و معرفی آنها به دستگاه های مرتبط، حفاظت دقیق تر و علمی تری از آنها انجام شود.

حفاظت, درختان کهن سال, ذخایر ارزشمند گیاهی