انسیه السادات میرصابری - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب، دانشگاه الزهراء، تهران،ایران
انسیه خزعلی - استاد گره زبان و ادبیات عرب، دانشگاه الزهراء،تهران، ایران

بیان تصویری در انتقال مفاهیم قرآنی نقش بسیار موثری دارد. تصاویر هنری در آیات قرآن ابزاری برای انتقال معانی مورد نظر به ذهن مخاطب است. بررسی و دقت در تصویرگری­هنری قرآن و بیان کارکردهای این تصاویر راز اعجاز نظام­بیانی و فکری بافت قرآن را روشن­تر می­کند و از نتایج ثمربخش آن تحریک عقل و عواطف انسانی در درک و فهم بیشتر آیات ­الهی است. سید­قطب و دیگر ادیبان معاصر فراتر از دانشمندان قدیم رفته و اصطلاح "تصویر"­را جایگزین اصطلاحات پیچیده­ی بلاغی کرده و مهمترین عناصر آن را برشمرده­اند. در این راستا این پژوهش بر آن شد که با توجه به آرای سید­قطب، محمدداود و حسین جمعه به برخی از مهمترین عناصر تصویرپردازی، هماهنگی­هنری و خیال­پردازی­حسی در تحلیل تصویرهای تقابلی در آیات انفاق (۲۶۱-۲۷۴) سوره­ی البقره بپردازد؛ زیرا این­گونه تقابل­ها در تصاویر قرآن و به­خصوص در بافت­های همجوار، به­وضوح بیشتر مفاهیم بلند قرآنی و القای سهل­تر معانی به ذهن مخاطب می­انجامد. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی به این نتایج دست یافته­است که بعضی از اسلوب­های هنری خیال، همچون تجسیم و تشخیص در توصیف انفاق کافران و مومنان، مشابه هستند؛ اما برخی مانند کنایه، بیشتر برای هشدار و تهدید کافران به­کار رفته­است و تقابل­تضادی یکی از مهم­ترین و پر­بسامد­ترین روابط معنایی در این آیات است. افعال­حرکتی بیشتر از نوع انتقالی است و به­کارگیری آن همراه دیگر اسالیب نقش آن را در پویایی تصاویر پررنگ­تر کرده و در توصیف انفاق کافران بیشتر استفاده شده­است.

قرآن, تصویرهنری, تقابل, انفاق