ابوطالب سلطانیان - استادیار دانشگاه گیلان

چکیده یکی از مسائل مهم در نظام زمینداری صفویان، چگونگی وضعیت اقتصادی و زیستی کشاورزان است که ابعاد آن چنانکه باید مورد مطالعه قرار نگرفته است. از این رو، باید دید که مهمترین عوامل تاثیر گذار بر وضعیت اقتصادی کشاورزان کدامند؟ چه تاثیری بر این وضعیت داشته و شرایط اقتصادی کشاورزان در این دوره چگونه بوده است ؟ برای بررسی پرسشهایی از این دست، چند عامل موثر در این رابطه، مانند مساله مالکیت خصوصی کشاورزان، چگونگی نظام مزارعه در روابط مالک و زارع، کم وکیف رژیم مالیاتی مورد مطالعه قرار گرفتند. بررسی تاثیر این عوامل نشان میدهد که اولا کشاورزان عادی نمیتوانستند خود مالک زمین شوند تا بیشتر از تولیدات خود بهره مند شوند. دیگر اینکه در نظام مزارعه نیز، در بهترین شرایط، حتی به نیمی از محصول هم دست نمییافتند. چنین وضع دشواری، همراه با فشار انواع مالیاتها و تحمیلات منجر به فقر روز افزون کشاورزان تا پایان دوره صفویان گردید.

واژگان کلیدی : صفویان, کشاورزان, وضعیت اقتصادی, مالکیت, مزارعه, مالیات