فرشاد کرم زاده - دانشجوی دکتری تاریخ علم دوره اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران
حنیف قلندری - استادیار، پژوهشکده تاریخ علم، دانشگاه تهران
غلامحسین رحیمی - استاد، گروه مهندسی مکانیک، دانشگاه تربیت مدرس تهران

در متون جغرافیایی دوره اسلامی، اعم از جغرافیای توصیفی و جغرافیای ریاضی، در انتخاب خط استوا به عنوان مبدا عرض جغرافیایی اتفاق نظر وجود دارد اما مبدا طول جغرافیایی گاه به پیروی از هندیان «قبه الارض» و گاه به پیروی از یونانیان «جزایر خالدات» در نظر گرفته می شده است. علاوه بر این ملاک تقسیم بندی بخش آباد زمین به اقلیم های هفت گانه طول ساعات بلندترین روز سال است که به عرض جغرافیایی مربوط است. از این رو محاسبات مربوط به تعیین عرض جغرافیایی مواضع مختلف زمین در آثار جغرافیای ریاضی می آمده است اما آوردن محاسبه طول جغرافیایی عمومیت ندارد. بیرونی در تحدید نهایات الاماکن که می توان آن را کتابی در جغرافیای ریاضی به حساب آورد علاوه بر محاسبات مربوط به عرض جغرافیایی، محاسبات تعیین طول جغرافیایی را نیز آورده است و تلاش می کند دستورالعمل هایی کلی برای محاسبه اختلاف طول جغرافیایی دو شهر به دست دهد. در این مقاله روش های محاسبه اختلاف طول جغرافیایی بر اساس رخداد ماه گرفتگی بر اساس کتاب تحدید نهایات الاماکن بررسی شده اند.

بیرونی, تحدید نهایات الاماکن, جغرافیا, جغرافیای ریاضی, طول جغرافیایی