حمید آیباغی اصفهانی - گروه معماری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران
مینا نبی زاده - دانشجوی دکتری تخصصی معماری، گرایش معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زاهدان

تا سده نوزدهم هندسه اقلیدسی تنها هندسه شناخته شده در ریاضیات بود. بعدها افرادی همچون ریمان و لباچفسکس با به چالشکشاندن اصل پنجم اقلیدس (اصل توازی) هندسه های جدیدی را پیشنهاد دادند. هندسه اقلیدسی هیچ الگویی برای مسائلی چون پدیدههای به ظاهر بی نظم درخت، ساحل دریا، اقتصاد، تاریخ و... ندارد. هندسه فراکتال که بر اساس تکرار همگون از جزء تا کل شکلگرفت است، نمونه دیگری از هندسه نااقلیدسی است که تلاش دارد چنین مفاهیمی را بیان کند. در معماری و هنر ایرانی نیز ردپایاستفاده از هندسه فراکتال مشاهده می شود. نقش مهم و موثر آن در گرافیک محیطی و معماری ایران و کاشیکاری ها غیرقابل انکاربوده و مشهود است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی الگوهای خطی هندسه فراکتال و آرایه های معماری اسلامی ایران است ومسجد شیخ لطف الله اصفهان و مدرسه خان شیراز به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفته اند. در نتیجه این پژوهش مشخص شد کهاکثر نشانه های مورد نظر دارای سه ویژگی عمده اجسام فراکتالی یعنی: خودمتشابهی، تکرار شوندگی و داشتن بعد اعشاری هستند وطراحان با استفاده از این ویژگیها ریتم موثر و پویایی را در نشانه ایجاد کرده و خاصیتی دینامیک و قابل توجه به آن بخشیده اند. درمعماری و هنر ایرانی نیز استفاده از هندسه فراکتال وجود داشته و درکاشی کاری های ایران نیز مشاهده می شود. نقش مهم و موثر آندر گرافیک محیطی و معماری ایران غیرقابل انکار بوده و جایگاه هندسه فراکتال به خصوص در معماری اسلامی- ایرانی کاملا مشهودبوده است.

الگوهای خطی، هندسه فراکتال، آرایه های معماری اسلامی ایران، مسجد شیخ لطف الله و مدرسه خان شیراز