افشین اشکور کیایی - پژوهشگر هویت ایرانیان

این مقاله از یک جهت به بررسی مقاومت ایرانیان در برابر انقیاد هویت اسلامی-عربی اعراب (به ویژه امویان) از زمان ورود اعراب مسلمان تا قبل از روی کار آمدن عباسیان می پردازد و از جهت دیگر به نتایج این مقاومت ها بر هویت ایرانیان اشاره می کند. بر این بنیاد سوالی که این مقاله می خواهد پاسخ دهد آن است که گروه ها و جریان های که با اشکال گوناگون مقاومت و کوشش برای گریز از انقیاد هویتی عربی-اسلامی تلاش کردند، از چه ابزارها و استراتژی های استفاده کردند و نتایج این مقاومت ها بر هویت ایرانیان چه بود؟ برای پاسخ به این سوال ما با کمک مباحث مقاومت میشل فوکو، با ترسیم یک مکانیسم و روابط قدرت، به کردارهای گفتمانی و غیر گفتمانی عده ای که به دنبال انقیاد و عده ای به گونه ای دیگر با کردارهای گفتمانی و غیر گفتمانی مختلف در جهت مبارزه با این انقیاد هستند، اشاره می کنیم.نتایج این پژوهش آن است که مقاومت ایرانیان به گونه ای بی قاعده در بین جریان های مختلف توزیع شده بود و کانون های مقاومت باتوجه به زمان و مکانی که به وقوع می پیوست متفاوت بود: گاه با تکیه گاه اندیشه و تفکر خود (مثل زنبیل ها) و گاه با دستاویز شدن به نیروهای غیرایرانی مثل خوارج؛ عده ای دیگر همراه عربان می شدند و به امید کسب غنیمت و یا از ترس جان، به صورت سپاه پیاده با لشکر اسلام همگام می شدند و عده ای دیگر که به امید گرفتن انتقام از جنگجویان عرب، به پشتیبانی هر نیروی مخالف خلافت مرکزی می رفتند تا بتوانند علیه خلافت مرکزی مقاومتی از خود نشان دهند. علی رغم این قیام ها، هویت ایرانیان وارد هویت عربی-اسلامی شد.

مقاومت, هویت اسلامی-عربی, سلطه, انقیاد, امویان