محمدجعفر پاک سرشت - عضو هیئت علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز،اهواز ، ایران

در تاریخچه آموزش عالی کشور ما، دهه ۱۳۷۰ شاهد توسعه پژوهشهای علمی در اکثر زمینه ها و از جمله علوم تربیتی و رفتاری بوده است . در پژوهشهای تربیتی - رفتاری که در کشور ما عمدتا جنبه توصیفی ، میدانی و نیمه آزمایشی دارند، فرضیه آزمائی که معمولا با بهره گیری از آزمونهای معنی داری آماری انجام می شود، جایگاه ممتازی یافته است . اما در خصوص شیوه های فرضیه آزمایی و نیز میزان کارایی آزمونهای معنی داری در پژوهشهای علوم تربیتی و رفتاری نه تنها اتفاق نظر کافی وجود ندارد، بلکه مناظره هایی هم در جریان است . در این مقاله کوشش شده است تا پژوهش در علوم تربیتی - رفتاری در چشم انداز تئوریک وسیعی مورد بررسی قرار گیرد تا موقعیت فرضیه آزمایی در آن با توجه با دیدگاههای شناخت شناسی و روش علمی مشخص شود. برای حصول این نتیجه ، نخست تعریف و تبینی از مفهوم فرضیه عرضه می شود و دیدگاههای دو مکتب تجربه گرایی و عقلگرایی و دو رویکرد متناظر با آنها یعنی استقرایی گری رایشنباخ و استنباطی گری پوپر در این خصوص بررسی و مقایسه خواهند شد. سپس به برخی از انتقادات وارده به فرضیه آزمایی از طریق اعمال آزمونهای معنی داری اشاره خواهد شد. مطالب و تحلیلهای این مقاله برخی از ضعف های مبنایی و تئوریک پژوهش در علوم تربیتی و رفتاری را نشان می دهند و ضمنا مدلل می دارند که اگر بنا باشد این علوم به طور بنیادی پیشرفت حاصل کنند باید برخی از وجوه متدلوژی تحقیق مورد بازاندیشی قرار گیرد.

: فرضیه آزمائی , عقل گرایی , تجربه گرائی , استنباطی گری , استقرایی گرایی