مهدی زنگی آبادی - بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

منحنی توزیع اندازه منافذ خاک و استفاده از حدود بهینه شاخص­های موقعیت و شکل این منحنی می­تواند به عنوان ابزاری برای بررسی و ارزیابی کیفیت فیزیکی خاک استفاده گردد. پژوهش حاضر در اراضی ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق واقع در جنوب شرقی شهر مشهد با هدف تعیین حدود بهینه شاخص­های منحنی توزیع اندازه منافذ با استفاده از شاخص کیفیت فیزیکی خاک انجام شد. از ۳۰ نقطه در قسمت­های مختلف ایستگاه با بافت و ساختمان متفاوت نمونه خاک تهیه و آزمایشات صحرایی و آزمایشگاهی لازم برای تعیین و محاسبه ۳۵ ویژگی فیزیکی خاک انجام شد. شاخص عددی کیفیت فیزیکی خاک در قالب انتخاب مهم­ترین ویژگی­ها با استفاده از تجزیه مولفه­های اصلی، وزن­دهی و امتیازدهی آنها محاسبه و از آن به عنوان معیاری جهت دسته­بندی خاک­های مورد مطالعه در چهار کلاس کیفیت خاک استفاده شد. خاک­های کلاس یک با بیشترین کیفیت فیزیکی ملاک تعیین حدود بهینه شاخص­های موقعیت و شکل منحنی توزیع اندازه منافذ خاک قرار گرفت. نتایج نشان داد که خاک­های با بیشترین کیفیت فیزیکی نسبی، دارای منافذ با میانگین اندازه بزرگتر و تنوع اندازه کمتر از مقادیر بهینه ارائه شده در منابع می­باشند. در این مطالعه حدود بهینه شاخص­های موقعیت منحنی توزیع اندازه منافذ شامل میانگین، میانه و مد اندازه منافذ به ترتیب ۷-۲، ۱۶-۵ و ۹۲-۲۹ میکرومتر و شاخص­های شکل شامل انحراف معیار، کشیدگی و افراشتگی منحنی به ترتیب ۸۱-۲۲ میکرومتر، (۳۳/۰-)-(۳۸/۰-) و ۱۵/۱-۱۴/۱ تعیین گردید. استفاده از نتایج این مطالعه به منظور ارزیابی و مقایسه کیفیت فیزیکی خاک­های با بافت متوسط و سبک در مناطق با اقلیم نیمه­خشک ایران توصیه می­گردد.

شاخص های شکل, شاخص های موقعیت, کیفیت فیزیکی خاک