الهام جعفری - دانشجوی دکتری معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
حسن ستاری ساربانقلی - دانشیار گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
محمدرضا پاکدل فرد - استادیار گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

شهر تبریز به­عنوان یکی از شهرهای مهم با بناها و آثار تاریخی ارزشمند در حفظ و تداوم غنای تاریخی و فرهنگی کشور تاثیر بسیار زیادی داشته و دارای کهن­الگوهای متعددی است. یکی از این بناها مسجد جامع تبریز است که دارای محرابی تاریخی با تزیینات ارزشمند متعلق به دوره ایلخانی است. این مقاله با بررسی نقوش و کتیبه های این اثر ارزشمند تاریخی، کهن­الگوهای موجود در آن را بازخوانی کرده و الگوهای مهم را استخراج کرده است تا ابزاری برای پیوند گروه­های اجتماعی آینده باشد. پس از مطالعه منابع کتابخانه ای و انجام فعالیت های میدانی به­ویژه عکاسی به­ روش توصیفی- تحلیلی، کهن­الگوهای مشاهده شده در تزیینات محراب را بر اساس دسته­بندی نگارندگان، از جنبه ظاهری، مفهومی و ... در ۷ دسته کهن­الگوهای انسانی، طبیعی، موقعیتی، عددی، هندسی، کالبدی و حیوانی بررسی کرده و سپس  اطلاعات که در جداولی منظم ثبت شده­اند، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در کهن­الگوهای هندسی ماندالا و اسپیرال، تعداد نوع استفاده شده زیاد بوده و تعداد تکرار هر نوع غیرقابل­شمارش است. همچنین کهن­الگوی درخت و بهشت نیز با در نظر گرفتن نقوش گیاهی، در کل محراب به­صورت درهم تنیده و پیچیده وجود دارند.

کهن الگو, نمادشناسی, تزیینات, محراب, مسجد جامع تبریز, عصر ایلخانی