روناک پناهی - گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
پروین پرتوی - استاد گروه برنامه ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
سیدجلیل موسوی - استادیارگروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
محمدصابر باقریان - ستادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران

تصور بشر به­منزله فاعل شناسا (سوژه) و جهان به­منزله موضوع شناسایی (ابژه)، قراردادن ابژه در مقابل سوژه و خرد در مقابل اسطوره، تحقیر گذشته، تنزل­یافتن ارزش­ها، استانداردگرایی، ساده­گرایی، اصالت دادن به خرد، عملکردگرایی افراطی و سرعت چونان کلیدواژه­های شهر ماشینی، تبلور رویکردهای راسیونالیسم و پوزیتیویسم در اصول معماری و شهرسازی مدرن است که پیامد آن فضاهای تهی و خالی از روح است. این امر، به­ویژه در کشورهایی که خاستگاه مدرنیته نبوده­اند و از تاریخ و سنتی دیرینه برخوردارند، مانند ایران، در عین ایجاد تغییرات گسترده در سبک زندگی مردم، موجب تعارضات گسترده با سنت نیز شده است، تحولات و تعارض­هایی که در همه سطوح و وجوه زندگی چنین جوامعی به­ویژه در امری عینی، مانند «خانه» به­وضوح آشکار است. در پی آن پدیدارشناسی «خانه» در بسیاری از مطالعات به درک کیفیت خانه و مفاهیم آن می­پردازد و بر ساحت هستی­بخش زندگی در خانه تاکید دارد. این پژوهش بر آن است تا مولفه­های متناسب با پدیدارشناسی زندگی در خانه­های ایرانی را اخذ کند. این پژوهش در سامانه تحقیق پدیدارشناختی با رویکردی تاویلی/تفسیری جای دارد. توصیف و تحلیل داده­ها در حوزه راهبرد استدلال منطقی با روش کمی و کیفی و تکیه بر نحو فضا (دستور زبان) انجام شده است. انتخاب نمونه­ها هدفمند بوده و از خانه­های تاریخی و معاصر شهر همدان گزینش شده­اند. نتایج پژوهش نشان می­دهد که خانه ساختار و ساحت مناسبی برای تبلور وجوه پدیدارشناختی زندگی که شامل مولفه­هایی همچون خلوت، نمادی از خود و جهان، مرکز، عرصه درون - برون، امنیت و آرامش، عشق و احساسات، تقدس و جاودانگی، مانوس بودن و هویت فراهم می­کند که علاوه بر نیازهای فیزیکی و مادی ساکنین، نیازهای معنوی و روحانی آنان را نیز برآورده می­کند.

خانه ایرانی, سکونت, پدیدارشناسی, زندگی, نحو فضا