سیدمحمدرضا حسینی نیا - گروه آموزشی علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه ایلام
مهدی اکبرنژاد - استاد تمام، هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه ایلام، ایلام ایران
کیومرث رجبی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

موضوع نخستین آیه و سوره نازل شده از جمله مباحث اختلافی در حوزه مباحث علوم قرآنی می باشد. فرض وجوب نماز در ابتدای بعثت با عنایت به نقشی فقهی که قرائت سوره حمد دارد، از جمله قوی ترین شاخصه هایی است، که در ترجیح سوره حمد به عنوان نخستین سوره نازله مورد استفاده قرار گرفته است. در این نوشتار که با روش توصیفی تحلیلی سامان پذیرفته، شواهد نقلی مبنی بر وجوب نماز در ابتدای بعثت، و نقش عنصری سوره حمد که محتوای فریضه بودن این مفهوم را شکل داده، به عنوان فرضی ازپیش تثبیت شده به چالش کشیده می شود. بنابراین برای کشف نخستین نازله قرآن باید شواهد و قرائن دیگری جستجو و مسیر دیگری پیشنهاد نمود. اینکه این شواهد چیست؟ و این مسیر کدام است؟ از جمله رهیافت هایی این نوشتار است. از این رو در این تحقیق به جای صرف تکیه بر مباحث قابل مناقشه روایی، توجه به مشخصه های ویژه قرآن کریم؛ همچون متنیت و خاصیت کتاب بودن آن، شیوه ای معتبر و مستدل جهت گزینش اول ما نزل انگاشته شده و پیشنهاد می گردد.

صلاه, سوره حمد, اول مانزل, متنیت