ملیحه کریمی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه شیراز، ایران
مجید اسلمی - عضو هیات علمی، موسسه آموزش عالی ارم شیراز، ایران

کشور ایران مانند خیلی از ملت ها آثار باستانی و تاریخی بسیاری را دو ادوار مختلف پادشاهی به خود اختصاص داده است. از جمله دوران تاریخی بزرگ و شکوهمند، دوران امپراتوری هخامنشیان می باشد. در این امپراتوری حکومت پارسی حکومت اصلی هخامنشیان است که در منطقه مرکزی ایران واقع شده و کاخ ها و ابنیه تاریخی باشکوهی از این دوره در زمره میراث تاریخی و باستانی ایران به یادگار مانده اند. خیلی از نقوش برجسته و مجسمه های این بناها به عنوان نمادهای باستانی ایران شناخته می شوند که در هنرها و حرفه های مختلفی همچون طراحی نشانه مورد الهام و بهره جویی طراحان قرار گرفته اند. درون این نمادهای باستانی مفاهیم نهفته ای وجود دارد که شناخت هر چه بیشتر آن ها می تواند در احیاء مفاهیم باستانی موثر باشد، از این رو پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کیفی است که به صورت توصیفی- تحلیلی به دنبال شناسایی مضامین پنهان نمادهای باستانی در طراحی نشانه با رویکرد اروین پانوفسکی بوده و سعی در پاسخگویی به چیستی جایگاه امروزی و مضامین نهفته نمادهای باستانی هخامنشی ایران در طراحی نشانه داشته است. یافته ها حاکی از آن است که در دوره های قبل از انقلاب اسلامی از نماد فروهر یا اهورامزدا بیشتر استفاده می شده و آن هم ریشه در شکل گیری اعتقادات مذهبی محکم تری در ایران دارد و استفاده از این نماد به تدریج در نشانه های سال های بعد کاسته شده است. نمادهای گیاهی و حیوانی در اغلب نشانه ها نمود یافته اند. شکوه، اقتدار و ساحت مقدس فروهر اهورامزدا و قدرت یکسان شاهان با اهورامزدا در نشانه های انسانی؛ اصل نوزایی، رشد، نوسازی لوتوس و زنده دلی، امید و جوانی سرو در نشانه های گیاهی؛ و پیشتازی و نظاره گر بودن عقاب، سلطه جویی و پیروزمندی شیر، و نیروی اهریمنی آن در تقابل با اهورامزدا، مخزنی برای اندوختن ثروت ریتون و همچنین اصل حاصلخیزی و قدرتمندی گاو در نشانه های حیوانی از جمله مضامین نهفته در نمادهای باستانی هخامنشی در طراحی نشانه ها است.

اروین پانوفسکی، شمایل شناسی، طراحی نشانه، نمادهای باستانی هخامنشی