مژگان میرحسینی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران
زهره رحمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات روایی دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران
مریم درپر - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

مسئله‎ای که پژوهش حاضر بدان می‎پردازد رده‎بندی مناسک گذر در قصه‎ها و افسانه‎های خراسان شمالی است؛ با طرح این پرسش‎ها که در قصه‎ها و افسانه‎های خراسان شمالی مناسک گذر را بر چه مبنایی می‎توان رده‎بندی کرد و هریک دارای چه ویژگی‎های انسان‎شناختی فرهنگی است؟ هدف پژوهش حاضر این است که با مطالعه دقیق قصه‎ها و افسانه‎های این ناحیه، مناسک گذر را به عنوان یکی از مولفه‎ های انسان‎شناسی فرهنگی به پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی، ادبیات و تاریخ معرفی نماید. بررسی ها به روش توصیفی - تحلیلی و با نظر به دیدگاه وان ژنپ انجام شده، حاکی از آن است که در این آثارچهار مولفه مهم مناسک گذر عبارتند از تولد، بلوغ، ازدواج و مرگ. با توجه به مراحلی که عابر گذار در گذر از این مولفه ها پشت سر می-گذارد، بویژه در ازدواج و مرگ، می توان به الگویی فرهنگی دست یافت. مناسک گذر ازدواج در این آثار برگرفته از زندگی عامه مردم خراسان شمالی و جزء فرهنگ ماندگار آن است و نمادی از برکت، اولاد فراوان، شادی و مسرت بسیار و برخورداری دیگر افراد از بخشی از این شادی و برکت می باشد. همچنین، تاثیر فرهنگ کشاورزی و دامداری بر برخی حرکات دسته جمعی و در حلقه های بزرگ، نشانه ای از اتحاد و هم گرایی قومی است. مناسک گذر مرگ نیز برگرفته از دین مردم این ناحیه و هماهنگ با فرهنگ آنهاست. با بررسی و تحلیل این آثار می توان کارکردهایی چون القای ارزش ها و سنت های اجتماعی، پیوند دادن عابر گذار به تقدس، کمک به سهل تر شدن گذر، تحکیم پیوندها و همبستگی گروهی را در انجام مناسک گذر برشمرد.

انسان شناسی فرهنگی, وان ژنپ, مناسک گذر, قصه ها, افسانه ها, خراسان شمالی