پریا ایلبگ بهرام آبادی - دانشجوی کارشناسی ، گروه معماری ، واحد قزوین ، دانشگاه آزاد اسلامی ، قزوین ، ایران
حسنا ورمقانی - استادیار، گروه معماری ، واحد قزوین ، دانشگاه آزاد اسلامی ، قزوین ، ایران.

مسجد جامع اصفهان همچون دایره المعارف مجسم هنر معماری اسلامی ایران است و حاصل تجارب هزار ساله معماری و روشهای مختلف ساختمانی است . در حقیقت در هر دوره تاریخی تغییرات و تحولاتی در این بنای ماندگار پدید آمده و از این رو آن را موزه معماری ایران می نامند. هدف تحقیق در این مقاله پی بردن به سیر تحول پیکربندی فضای مسجد و همچنین تحلیل عناصر کالبدی آن است که فرآیند انجام آن به صورت تحلیلی و توصیفی صورت گرفته است . سوال تحقیق آن است که مهم ترین عناصر کالبدی و فضایی در مسجد چه ریزفضاها و عناصری بوده و چه تحولاتی در ماهیت پیکربندی آن طی ادوار تاریخی رخ داده است ؟ نتایج نشان می دهد که طی گذشت سیزده سده از عمر مسجد، سیر تکاملی ماهیت پیکربندی و دگرگونی ها در ساختار فضایی همچون اضافه شدن یک دهانه به شبستانها، ساخت گنبد نظام الملک و تاج الملک در قرن ششم و افزودن مدرسه مظفریه ، مقبره مجلسی ، وضوخانه و ... و نیز تنوع آجرچینی و تاق بندی ها پرورنده و آموزنده شیوه های معماری ایرانی است .

پیکربندی فضایی ، الگوی شبستانی ، الگوی چهار ایوانی ، مسجد جامع ، اصفهان