مجید دارات - کارشناس ارشد و دانش آموخته دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران
غلامحسین طهماسبی - بخش زنبور عسل، موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
ابوالفضل زارعی - دانشیار، گروه علوم دامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران

نقش ویتامین ها در تغذیه زنبور عسل به ویژه در مواقعی که تغذیه کمکی با شکر یا جایگزین گرده مطرح می گردد اهمیت دارد. در این آزمایش اثر تغذیه ویتامین E بر افزایش میزان تخمریزی ملکه، پرورش نوزادان، جمعیت کلنی، افزایش تولید عسل و زمستان گذرانی کلنی های زنبور عسل ایرانی مورد بررسی قرار گرفت، به همین منظور آزمایشی سه مرحله ای در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تیمار و چهار تکرار انجام گرفت. در این آزمایش کلنی های استفاده شده از نظر جمعیت و ملکه همسن، یکسان سازی شدند. تیمارهای آزمایشی شامل گروه شاهد (تغذیه با شربت شکر) و شربت شکر مکمل­سازی شده با سه سطح  ویتامین E (۲۰ ، ۳۰ و ۴۰ ppm) بودند. مرحله اول آزمایش در اردیبهشت ماه (زمان وفور گرده) مرحله دوم در مرداد ماه (زمان نقصان گرده) و مرحله سوم در اواخر بهمن (زمان عدم وجود گرده) انجام گرفت. در هر مرحله کلنی ها چهار بار (هر پنج روز یکبار) و هر بار با یک لیتر شربت شکر تغذیه شدند. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج حاصل از آنالیز آماری نشان می دهد که بین تیمارها (سطوح مختلف ویتامینE ) از لحاظ میزان تخمریزی و جمعیت تفاوت معنی داری در سطح ۵ درصد وجود دارد (۰۵/۰ p<). با توجه به نتایج به دست آمده می توان نتیجه گرفت که تغذیه کلنی ها با ویتامین E (در سطح ۳۰ ppm در هر لیتر شربت) سبب افزایش میزان تخمریزی، رشد جمعیت و افزایش میزان عسل و زمستان گذرانی شده است.

زنبور عسل, ویتامین E