رضوان مودب - دانشجوی دکتری مهندسی عمران- مهندسی زلزله، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، تهران، ایران
کامبد امینی حسینی - دانشیار و رئیس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، تهران، ایران

وقوع زلزله در بافت­های تاریخی با ارزش تجاری نظیر بازارهای سنتی،     می­تواند تبعات گسترده فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به دنبال داشته باشد. با این حال، مطالعات جامع اندکی در خصوص آسیب پذیری و مدیریت بحران بازارهای تاریخی در برابر زلزله انجام شده است. در این مقاله با هدف ارزیابی تاب­آوری بافت­های تاریخی دارای ارزش تجاری در برابر زلزله، مدل جدیدی بر مبنای ترکیب ابعاد، شاخص­ها و زیرشاخص های مرتبط با تاب آوری ارائه شده است. بدین منظور بعد فرهنگی- تاریخی در کنار ابعاد فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و سازمانی مورد مطالعه قرار گرفت و شاخص ها و زیرشاخص های موثر در این پنج بعد تعیین و میزان اهمیت آنها بر اساس تحلیل سلسله مراتبی محاسبه شد. در این راستا کمی سازی پارامترهایی که ماهیت کیفی دارند، بر اساس منطق فازی انجام گرفته و در مدل وارد شده است. مدل ارائه شده قادر است عملکرد سیستم را در پنج بعد که شامل ۱۷ شاخص و ۵۰ زیرشاخص است به تفکیک مکانی برای بخش­های مختلف بازارها به طور نسبی محاسبه نماید. همچنین با استفاده از این مدل می­توان مداخلات لازم را به منظور ارتقای تاب­آوری بخش­های مختلف بازارها تعیین نمود. مدل معرفی شده سپس به صورت موردی به منظور تعیین عملکرد سیستم در تاب آوری لرزه ای بازار تاریخی تبریز در شاخص ها و ابعاد پیشنهاد شده مورد استفاده قرار گرفته و نتایج بر اساس تفکیک مکانی ارائه گردید.

تاب آوری, عملکرد سیستم, زلزله, بازارهای سنتی, بافت تاریخی- تجاری