سیدرضا آزاده - استادیار، گروه مهندسی شهرسازی، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.
جمال محمدی - دانشیار، گروه برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
حمیدطاهر نشاط دوست - استاد گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان.

به عنوان یک مسئله مهم در مطالعات شهری، موضوعی که تاکنون در کشور ایران کمتر به آن پرداخته شده است، رابطه میان کیفیت کالبدی محیط سکونت شهروندان و اختلالات روانی است. هدف اصلی از این مطالعه، بررسی ارتباط بین شاخص های کیفیت کالبدی محله های شهری و اختلالات روانی در کلانشهر اصفهان بود. این پژوهش بر روی ۴۳۴ نفر از شهروندان اصفهان انجام شد. ارزیابی وضعیت اختلالات روانی با پرسشنامه ۹۰ سوالی SCL-۹۰ انجام شد. کیفیت محیط مسکونی افراد در پنج بعد (شرایط طبیعی، کیفیت فضاهای باز عمومی، شرایط خیابان ها، آلودگی های محیطی و کاربری و خدمات محلی) با پرسشنامه محقق ساخته ارزیابی گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون لجستیک رتبه ای انجام شد. براساس نتایج، نمره میانگین ضریب کلی علائم مرضی در بین نمونه آماری پژوهش برابر با ۲۹/۱ شد. در تحلیل همبستگی میان اختلالات روانی و شاخص های کالبدی محله های مسکونی رابطه معنی داری دیده شد (۰۰۱/۰ P <). نتایج رگرسیون لجستیک رتبه ای نشان داد که ۱۵ شاخص به ترتیب شامل پارک های محلی، کیفیت پیاده روها، قابلیت پیاده روی، تنوع پوشش گیاهی، امنیت خیابان، فضاهای نشستن و مکث، روشنایی خیابان در شب، پاکیزگی محیط، عدم وجود آلودگی صوتی، ترافیک روان در سطح محله، فضاهای آبی، تنوع گیاهان، درختان و گل ها، دسترسی به امکانات تفریحی، دسترسی به حمل ونقل عمومی و دسترسی به مراکز خرید محلی، بیشترین تاثیرگذاری را بر اختلالات روانی دارند. ارتباط و همبستگی میان اختلالات روانی و کیفیت کالبدی محله های شهری به معنای ادغام ملاحظات بهداشتی و اصول برنامه ریزی شهری است تا اثرات منفی محیط های مسکونی بر اختلالات روانی کاهش یابد.

متغیر کالبدی, محله های شهری, سکونتگاه های شهری, اختلالات روانی, شاخص GSI