رضا پورنارانی - دانشجوی دکتری آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ، گروه آموزش بهداشت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی جیرفت
محمدعلی مروتی شریف آباد - مرکز تحقیقات تعیینکنندههای اجتماعی سلامت و گروه آموزش و ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، ایران
فرزان مددی زاده - مرکز تحقیقات تعیینکنندههای اجتماعی سلامت و گروه آمار و اپیدمیولوژی ، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، ایران

مقدمه و هدف : استفاده از سموم دفع آفات در کشاورزی برای سلامت محصولات گلخانه ای به طور گسترده افزایش یافته است . مدیریت تلفیقی آفات یکی از مولفه های مهم برای کاهش استفاده از آفت کش ها و در نهایت کاهش خطر آنها برای کشاورزان است . مطالعه حاضر با هدف برنامه آموزشی مبتنی بر رویکرد فرآیند عمل بهداشتی و تاثیر آن بر کاهش استفاده از سموم آفت کش در کشاورزان گلخانه دار انجام شد . روش کار: در این مطالعه نیمه تجربی ۳۰۰ کشاورز گلخانه دار شهرستان جیرفت ، استان کرمان با روش نمونه گیری چند مرحله ای در دو گروه شاهد و مداخله بر اساس معیار ورود و تمایل کشاورزانجام شد . برای هر کشاورز گروه مداخله یک جلسه گروهی و ۵ جلسه انفرادی چهره به چهره انجام شد . در گروه کنترل مداخله ای انجام نشد . داده ها قبل از مداخله آموزشی و سه ماه بعد از مداخله با پرسشنامه محقق ساخته متناسب با سازه های رویکرد فرایند عمل بهداشتی جمع آوری شد . تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS۲۴ و شاخص های توصیفی (فراوانی ، درصد ، میانگین و انحراف معیار ) و آزمون های تحلیلی ( T دو نمونه مستقل ) در سطح معنی داری ۵/۰ انجام شد . نتایج : در گروه مداخله پس از مداخله آموزشی میانگین نمره درک خطر از ۶۴/۱۲به ۹۶/۱۴ ، انتظارات پیامد از۴۹/۱۹به ۶۶/۲۳، خودکارآمدی وظیفه از ۳۱/۱۸ به ۱۶/۲۶ ، قصد رفتاری از ۴۷/۱۹به ۲۹/۲۴، برنامه ریزی عمل از۶۴/۴به ۵۰/۸ ، برنامه ریزی کنارآمدن از ۰۳/۲ به ۷۳/۹ ، خودکارآمدی نگهداری از ۷۰/۱ به ۰۶/۵ و مدیریت آفات از ۱۶/۱۲ به۲۶/۱۹افزایش یافت و معنی دار بود(P<۰۰۱) . به علاوه میانگین استفاده از سموم آفت کش در مداخله در گروه مداخله از ۲ بار درهفته به یکبار در هفته کاهش یافت و معنی دار بود (P<۰۰۱) . ولی در گروه کنترل اختلاف معنی داری با قبل مداخله وجود نداشت .نتیجه گیری : با توجه به یافته های پژوهش برنامه آموزشی بر اساس مدل رویکرد فرآیند عمل بهداشتی می تواند تاثیر مثبتی بر به کارگیری مدیریت تلفیقی آفات و کاهش میانگین مصرف سموم آفت کش داشته باشد .

رویکرد فرآیند عمل بهداشتی ، مدیریت تلفیقی آفات ، سموم آفت کش ، کشاورز