گیسو ماهوتی - استادیار گروه شهرسازی واحد بندرانزلی دانشگاه آزاد اسلامی بندر انزلی ایران

حسینیه ها و تکایای ایرانی مظهر پیوند زمان مکان و مردم است و به دلیل ویژگی فضای شهری بودن آنها نه تنها در قیاس با مکانهای هم عملکرد خویش در سایر کشورها هویتی متمایز داشته، بلکه به عنوان تنها فضاهای باز شهری با عملکرد مذهبی در فرهنگ شهرسازی مسلمانان منحصر به فرد هستند. با توجه به ویژگیهای فرهنگی کشورمان و به ویژه نقش اسلام و باورهای دینی در هویت ملی و اجتماعی ایرانیان بررسی چیستی و ویژگیهای کالبدی حسینیه ها بدیهی مینماید. ابهام در سیر تحول کالبدی حسینیه ها در ادبیات تاریخ شناسنامه معماری انگیزه اصلی ورود به این پژوهش است. این نوشتار در جست و جوی روندهای کالبدی فرهنگی است که به ظهور پدیده منحصر به فرد شهری ایران دوران اسلامی یعنی «حسینیه» به عنوان گونه ای از فضای شهری که برای آیین عزاداری کاربرد دارد در مقابل عنوان عام تر تکیه منجر شده است. در این راستا تکایای طایفه آسک آمل شناسایی شد. در نهایت با تطبیق و تحلیل اطلاعات گردآوری شده به پرسشهای مطرح شده در پژوهش شامل چگونگی ویژگی های الگوی کالبدی قضایی حسینیه ها و نیز تشابهات و تمایزات موجود در این الگو پاسخ داده شد با وجود تمایزات اندکی در اجزاء ورودی و نیز تعداد ورودیها ابعاد گنبدخانه و الحاقات نتایج حاصل از مقایسه و تطبیق تحلیل ها در مورد هر یک از نمونه ها حاکی از وجود الگوی معماری ثابت مشخص و مرکز گرا از جنبه ،پلان فرم سازماندهی فضایی نما مصالح و همچنین تزئینات است که از مهمترین اصول معماری آیینی (تقارن سلسله مراتب مرکزگرایی و درون گرایی پیروی میکند در نتیجه میتوان گفت شاخص ترین ویژگی های الگوی معماری کالبدی و فضایی حسینیه ها عبارت است از هندسه و فرم مشخص دسترسی پذیری، تجلی قضایی نمایشی مقدس و متمرکز بواسطه سازماندهی فضایی و بکارگیری عناصر کالبدی خاص نظیر نورگیر کنید و کاربندی در فضایی با وسعت متوسط ۲۰۰ تا ۳۵۰ متر مربع

دوره قاجار اصول شیعه معماری آیینی حسینیه الگو