زهرا حیدری منفرد - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
سیدحسین میرموسوی - دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه زنجان
حسین عساکره - استاد و عضو هیات علمی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
کوهزاد رئیس پور - استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

بررسی تغییرات زمانی و مکانی ذوب برف دارای اهمیت زیادی در زمینه های مختلف از جمله مدیریت منابع آب دارد. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات زمانی و مکانی و نیز خودهمبستگی فضایی میزان ذوب برف شمال غرب ایران برای ماه­های فصول سرد انجام شده است. برای این منظور، داده­های ذوب برف از مرکز اروپایی پیش­بینی میان مدت هوا (ECMWF)، نسخه (ERA۵) با قدرت تفکیک مکانی ۲۵/۰×۲۵/۰ درجه طی دوره آماری ۱۹۸۲ تا ۲۰۲۲ دریافت و سپس به چهار دوره ده ساله تقسیم گردید. جهت تحلیل تغییرات خودهمبستگی فضایی، از شاخص های موران جهانی و تحلیل لکه­های داغ (گتیس- آرد جی) در سطح معنی­داری ۹۰، ۹۵ و ۹۹ درصد استفاده گردید. هم چنین به منظور تعیین اثر دما بر میزان ذوب برف، روند تغییرات میانگین حداقل دمای ماهانه­ تعداد ۲۰ ایستگاه سینوپتیک منطقه شمال غرب مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که در منطقه مورد مطالعه ذوب برف دارای خودهمبستگی فضایی و الگوی خوشه­ای شدید می­باشد. طی دهه اول تا پایان دهه چهارم، میزان ذوب برف در ماه­های اکتبر، نوامبر و دسامبر بین تقریبا صفر تا ۲۷/۵ میلی­متر در روز بوده، که در ماه دسامبر همراه با ناهنجاری منفی حداقل دما، از پهنه (تعداد پیکسل) و مقدار ذوب برف شمال غرب کاسته شده است. نتایج حاصل از تحلیل میزان تغییرات ذوب برف در ماه­های فصل زمستان نیز نشان داد که در این فصل هم مقدار و هم پهنه ذوب برف در طی دوره مورد مطالعه افزایش پیدا کرده است. بدین صورت که دامنه­ی تغییرات آستانه­ی ذوب برف در ماه­های ژانویه، فوریه و مارس بین ۹۵/۰ تا ۲۷/۱۹ میلی­متر در روز از دهه اول تا پایان دهه چهارم افزایش پیدا کرده است. در بین ماه­های فصل زمستان، ماه فوریه با ناهنجاری شدید مثبت حداقل دما (با روند افزایشی معنی­دار حداقل دما) همراه بوده، و بر این اساس به پهنه (تعداد پیکسل) و مقدار ذوب برف شمال غرب افزوده شده است.

ذوب برف, خودهمبستگی فضایی, شاخص موران, لکه های داغ, شمال غرب