علیرضا ادیب فر - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
شهاب حسن پور - دانشگاه آیت الله بروجردی
سید رامتین باقری - طراحان پارسه

بزرگراه ها، مهم ترین عناصر در حمل ونقل شهری به شمار می روند. بزرگ راه ها با متصل کردن نقاط مختلف شهر، امکان تردد سریع را در شهر فراهم می کنند. از همین روی همه روزه افراد بسیار زیادی از این زیرساخت ها استفاده می کنند. عوامل بسیاری وجود دارند که کارایی بزرگ راه را تحت تاثیر قرار می دهند. این عوامل را می توان تحت دسته هایی هم چون طراحی، تعمیر و نگهداری، تسهیلات، قوانین و مقررات و عوامل دیگر دسته بندی کرد. در کشورهای اروپایی به ایجاد ساختارها و توسعه پایدار بزرگ راه ها و امکانات آن توجه ویژه ای شده است. از همین روی مطالعه اقدامات انجام شده و به کارگیری آنها با توجه به شرایط ایران می تواند به بهبود وضعیت سرویس دهی بزرگ راهی در ایران کمک نماید. در این مقاله سعی می شود با مطالعه امکانات مورد استفاده در بزرگ راه های اروپا و عوامل مهندسی تاثیرگذار، سلسله عوامل مهم تاثیرگذار بر کارایی آنها شناسایی شده و سپس با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی AHP، این عوامل اولویت بندی شده و در نهایت مدلی جهت الویت بندی این عوامل جهت تخصیص توجه و بودجه ارایه شود. نتایج نشان می دهد گشت های پلیس با ۴/۳۰% در مرتبه اول اهمیت، گشت های تعمیراتی با ۳/۲۵%، گشت های کنترل وضعیت جاده با ۴/۱۷% حائز مرتبه سوم، پلیس نامحسوس بزرگراه در مرتبه چهارم با ۷/۱۱%، دوربین های ثابت کنترل سرعت با ۱۰% در مرتبه پنجم و در مرتبه آخر نیز گشت های هوایی و هلیکوپترها قرار دارند.

زرگراه, ایمنی, خدمات, مدل الویت بندی, کنترل, نظارت