محسن عموزاده عمرانی - استادیار، گروه مهندسی عمران، واحد سوادکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، سوادکوه، ایران
ابراهیم هادیزاده رئیسی - دانشجوی دکتری، گروه مهندسی عمران، واحد آیت ا... آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران
امیر حاجی میرزاجان - دانشجوی دکتری، دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه یزد، یزد، ایران

امروزه حمل ونقل ریلی به دلیل ضریب ایمنی بالا و آلودگی زیست محیطی مطلوب سهم عمده ای در جابه جایی بار و مسافر داشته و به واسطه استفاده از فناوری هایی نوین مانند سیستم های کنترل خودکار در سگنالینگ، ارتباط و کنترل قطارها ضمن افزایش سرعت سیر و ظرفیت بهره برداری از خطوط در حوزه ایمنی نیز تعداد سوانح ریلی کاهش یافته است. کشور ما از جمله کشورهای غنی از نظر منابع نفت و گاز و محصولات پتروشیمی است که نیاز به حمل این محصولات جهت مصارف داخلی و خارجی وجود دارد. از طرفی باتوجه به موقعیت استراتژیکی کشور که در مرکز کریدورهای شمال به جنوب و شرق به غرب قرار گرفته است، کشورهای دارای منابع نفت و گاز هم جوار اغلب ناگزیر به ترانزیت نفت و گاز صادراتی خود از طریق خطوط ریلی ایران هستند، لذا به منظور افزایش ایمنی و جلوگیری از وقوع سانحه، حمل ونقل کالاهای خطرناک از طریق ریلی باید با رعایت کلیه اصول ایمنی از قبیل رعایت قوانین تخلیه و بارگیری، انتخاب واگن های مناسب با شرایط حمل کالاهای خطرناک و نیز برچسب گذاری واگن ها صورت پذیرد. در این مقاله، سوانح ریلی مرتبط با فرار قطارها در جهان و به عنوان مطالعه موردی، سانحه و انفجار واگن های حمل بار در ایستگاه خیام مورد بررسی قرار گرفته و به علل و عوامل بروز این گونه سوانح پرداخته شده که مهم ترین آنها عبارتند از: عملکرد نامناسب و نقص در سیستم ترمز قطارها، تنظیم نامناسب ترمز در طی فرایند تست ترمز، عدم تناسب و همخوانی محموله های موجود در واگن های متوالی و تعویض لوکوموتیو. همچنین راهکارهایی جهت پیشگیری و ارتقای ایمنی ارائه گردیده است.

ایمنی, ناوگان ریلی, سانحه ریلی خیام, خط آهن, کالاهای خطرناک