امیر محمد هوشمند - کارشناسی ارشد، دانشکده عمران هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
سید عباس حسینی - دانشیار، دانشکده عمران هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
باقر قرمزچشمه - دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، تهران، ایران

چکیدهمقدمه: از جمله راهکارها برای مدیریت سیل، پهنه بندی سیلاب در دوره بازگشت های مختلف است که می تواند ابزاری اساسی در تعیین راهبردهای توسعه و کاهش خسارت سیلاب باشد. محاسبه خسارت سیلاب در کاربری های موجود اطلاعات مفیدی برای سازمان های مختلف همانند بیمه قرار می دهد تا از میزان خسارت در کاربری های مختلف در صورت وقوع سیلاب مطلع شوند.روش­: روش مورد استفاده در این مقاله استفاده از نمودارهای جهانی است که تعیین خسارت بر اساس عمق سیل می باشد. منطقه مورد مطالعه واقع در حوضه رودک می باشد. در این راستا ابتدا نقشه ها، داده های هیدرولوژیکی مورد نیاز و DEM منطقه مورد مطالعه تهیه شد. در ادامه با توجه به داده های دبی حداکثر لحظه ای سالانه در ایستگاه هیدرومتری رودک با توزیع لوگ نرمال (به عنوان بهترین توزیع) برازش داده شده و میزان دبی در چهار دوره بازگشت به دست آمد سپس هیدروگراف واحد به روش SCS  برای دوره بازگشت های مختلف حاصل شد. در ادامه با استفاده از مدل HEC-RAS۲D پهنه سیل با دوره بازگشت های مذکور به دست آمده و در نهایت بر اساس توابع جهانی خسارت-عمق میزان شدت خسارت وارده در دوره بازگشت های مختلف بر اساس کاربری های مختلف اعم از مسکونی، تجاری، کشاورزی، حمل و نقل محاسبه شد.یافته­ ها: با مقایسه نتایج نقشه های پهنه بندی سیلاب و خسارت وارده که با افزایش دوره بازگشت سیلاب میزان خسارت وارده و مساحت پهنه پرخطر افزایش می یابد. میزان پهنه سیلاب در دوره بازگشت های ۵، ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ ساله به ترتیب تقریبا برابر با ۹/۱۷، ۹/۱۸، ۴/۱۹، ۹/۱۹ هکتار می باشد. بیشترین خسارت وارده مربوط به اراضی کشاورزی و سپس اراضی با کاربری تجاری می باشد. میزان افزایش خسارت وارده به منطقه بین سیلاب ۵ و ۲۵ حدود ۴۷ درصد، بین سیلاب ۲۵ و ۵۰ ساله حدود ۶ درصد، و بین سیلاب ۵۰ و ۱۰۰ ساله حدود ۱۵ درصد می باشد.نتیجه گیری: بر اساس توجیهات اقتصادی و فنی می توان سیلاب ۵۰ ساله برای تعیین طرحهای حفاظت سیلاب منطقه پیشنهاد نمود و حتما باید طرحهای حفاظت مورد توجه جدی قرار گیرد.

هیدرولیک, دبی, خسارت سیل, سیلاب, پهنه بندی سیلاب