الهه پیشگر - PhD student in Geography and Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
زهره فنی - Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
جمیله توکلی نیا - Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
علیرضا محمدی - Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
بهزاد کیانی - Department of Medical Informatics, Mashhad University of Medical Sciences

سرطان ریه یکی از شایعترین علت مرگ ناشی از سرطان در سراسر جهان است. در این پژوهش کلانشهر تهران به عنوان پرجمعیت ترین و آلوده ترین شهر کشور در زمینه سرطان ریه انتخاب شده است. ۴۱۵۸ مرگ ناشی از سرطان ریه در دوره ی مورد بررسی در شهر تهران رخ داده است و تلاش شده است تا با رویکرد اپیدمیولوژیکی و با استفاده از روش های توصیفی و استنباطی و همچنین استفاده از نرم افزار جی آی اس، به تحلیل جغرافیایی سرطان ریه و عوامل اثرگذار برآن (ریسک فاکتورهای مهم) بپردازیم. بنابراین این پژوهش از نوع بنیادی و کاربردی می باشد. براین اساس از ضریب تغییرات و ترسیم نمودار و نقشه برای بررسی روند کنونی و از مدل رشد نمائی برای پیش بینی استفاده شده است. متغیرهای اثرگذار مهم شامل نرخ کهنسالی، مصرف سیگار، میزان انتشار گاز آزبست، جنسیت و منطقه ی سکونت نیز بررسی شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد که مناطق واقع در مرکز و جنوب تهران، مرگ ناشی از سرطان ریه بیشتری را به نسبت سایر مناطق داشته و مناطق واقع در غرب (۲۱، ۲۲) نرخ های پایین تری را تجربه کرده اند. میزان مرگ و میر در تمام سال های مورد بررسی در مردان بیش از زنان بروده است و ۶۱.۰۴ درصد از مرگ ومیرهای ناشی از سرطان ریه به گروه سنی بالای ۶۵ سال اختصاص دارد. نتایج ضریب تغییرات نشان داد که روند مرگ ناشی از این بیماری در طول سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ افزایشی بوده است و در سال ۱۳۹۶ نیز روندی افزایشی داشته است. همچنین برخی از مناطق شهر تهران از نظر نرخ کهنسالی (۳ و ۶) و میزان مصرف سیگار(۳ و ۷ و ۱۵) همچنین میزان انتشار آزبست (افزایش در سال ۱۳۹۷) در معرض ابتلا و مرگ بیشتری ناشی از سرطان ریه قرار دارند. در نهایت بر اساس مدل رشد نمایی، مناطق شمالی و شرقی و برخی مناطق مرکزی با ادامه ی روند فعلی با مرگ ناشی از سرطان ریه بیشتر مواجه خواهند بود. به نظر می رسد برای پیشگیری و کنترل موثر مرگ و میرهای ناشی از بیماری های دستگاه تنفسی، باید سیاست ها و اقدامات بهداشتی و درمانی فردی، با استراتژی های برنامه ریزی شهری از جمله کنترل آلاینده های محیطی و اجرای برنامه های بهداشت محیطی ادغام شوند.

Geographical analysis, lung cancer, epidemiological approach, Tehran metropolis