رئوف سید شریفی - استاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی
حامد نریمانی - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

هدف: هدف این آزمایش، ارزیابی اثرات برخی تعدیل کننده های تنش بر گره زایی، سرعت پر شدن دانه و عملکرد عدس دیم بود. مواد و روش ها: آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‎ ‎های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه ایی نزدیک مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی ۱۴۰۱ اجرا شد. فاکتور اول کاربرد کودهای زیستی و آلی در چهار سطح (عدم مصرف به عنوان شاهد، کاربرد ورمی کمپوست، مایکوریزا، کاربرد توام ورمی کمپوست و مایکوریزا)، و فاکتور دوم محلول پاشی نانو ذرات در چهار سطح (محلول پاشی با آب به عنوان شاهد، کاربرد نانو اکسیدسیلیکون، نانواکسیدآهن، کاربرد توام نانواکسید سیلیکون و آهن) شامل می شدند.یافته ها: نتایج نشان داد که کاربرد توام ورمی کمپوست و مایکوریزا شاخص کلروفیل، محتوای نسبی آب، عملکرد پروتئین در هکتار، محتوای آهن و پروتئین دانه (به ترتیب ۶/۲۰ و ۶/۲۴ درصد) را در مقایسه با عدم کاربرد آنها افزایش داد. نتایج مشابهی نیز در کاربرد نانواکسید آهن و سیلیکون مشاهده شد. طوری که کاربرد توام نانواکسید آهن و سیلیکون شاخص کلروفیل، محتوای نسبی آب، عملکرد پروتئین در هکتار، محتوای پروتئین و آهن دانه (به ترتیب ۱/۲۹ و ۷ /۳۷ درصد) را در مقایسه با عدم کاربرد آنها افزایش داد. کاربرد ورمی کمپوست و مایکوریزا با نانواکسید آهن و سیلیکون تعداد گره فعال در بوته، دانه در نیام، نیام در بوته، تعداد شاخه جانبی، وزن گره، عملکرد کوانتومی و عملکرد دانه (۷۲ درصد) را نسبت به عدم کاربرد کمپوست و مایکوریزا با نانواکسید آهن و سیلیکون افزایش داد.

آهن, مایکوریزا, ورمی کمپوست, سیلیکون, محدودیت آبی.