فهیمه صالحی - گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
میترا اعلایی - گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
سید نجم الدین مرتضوی - گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
سید علیرضا سلامی - گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
حسن رضا دوست چهارده - پژوهشکده گیاهان دارویی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

پژوهش حاضر به منظور مطالعه اثر غلظت های مختلف باکتری Bacillus subtilis بر صفات مورفوفیزیولوژیکی گل و بنه در دو اکوتیپ زعفران به منظور تعیین غلظت مناسب باکتری، در شرایط آب و هوایی زنجان انجام گرفت.آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان انجام شد. تیمارهای آزمایش : پنج سطح از غلظت های مختلف باکتری (صفر، ۱۰۲، ۱۰۵، ۱۰۶، ۱۰۸) و عامل دوم :دو اکوتیپ (نطنز و زنجان) در نظر گرفته شد. غلظت های مختلف باکتری روی تمامی صفات مورفوفیزیولوژیکی اندازه گیری شده اثر معنی داری را نشان داد. اثر اصلی اکوتیپ نیز تاثیر معنی داری بر روی صفات در سطح یک و پنج درصد از خود نشان داد. براساس نتایج تجزیه واریانس اثر متقابل دو جانبه (سال × اکوتیپ، اکوتیپ × باکتری) و اثر متقابل سه جانبه (باکتری × سا ل × اکوتیپ) بر روی عملکرد گل و میزان فسفر برگ گیاه زعفران معنی دار شد. در بین اکوتیپ ها نیز، اکوتیپ نطنز در صفات وزن تر و خشک بنه مادری و قطر آن (به ترتیب ۲۹/۱۶، ۹۹/۱۰ گرم و ۷۱/۱۹ میلی متر) میزان بیشتری را نسبت به اکوتیپ زنجان نشان داد. با توجه به اثرات باکتری باسیلوس سوبتیلیس روی اکوتیپ های زعفران می توان نتیجه گرفت که اکوتیپ های زعفران با توجه به تفاوت ها و خصوصیات رشدی مختلفی که دارند واکنش های متفاوتی نیز به کود زیستی نشان دادند. با توجه به نتایج، بیشترین تاثیر باکتری باسیلوس سوبتیلیس بر روی صفات مورفوفیزیولوژیکی، در غلظت ۱۰۸ نمود پیدا کرد.

اکوتیپ, بنه, عملکرد, فسفر, کود زیستی