محمد علی اسماعیلی - مدرس فقه و اصول حوزه علمیه قم

قاعده ملازمه از مهمترین مباحث اصولی در ساحت دلیل عقلی است . این قاعده مبتنی بر دو مساله حسن و قبح ذاتی و تحسین و تقبیح عقلی است. محقق اصفهانی در این زمینه نظرات دقیقی بیان کرده اند که یک هندسه فکری جامعی را شکل می دهد. ایشان بر این باورند که قضایای حسن و قبح از سنخ مشهورات است که واقعیتی ورای تطابق آرا و انظار عقلا ندارند. و نظریه خود در باب قاعده ملازمه را بر این باور استوار ساخته است. از این رو قائل شده اند که شارع نمی تواند بر خلاف حکم عقل، حکم براند؛ همان طور که بر طبق حکم عقل نیز نمی تواند حکم مولوی کند. همان گونه که قائل شده اند که احکام شرعیه از مصالح و مفاسد واقعی کشف نمی کنند؛ مگر به شکل اجمالی که سزوار است این مسلک نام مسلک تضمن بر خود گیرد. این نوشتار در صدد تبیین و توضیح و نقد نظریه محقق اصفهانی پیرامون قاعده ملازمه است که در پایان به این نتیجه دست می یابد که نظریه محقق اصفهانی گرچه مشتمل بر نکات دقیقی است؛ ولی خالی از برخی ابهامات و پرسش ها نیز نیست.

حسن و قبح ذاتی, تحسین و تقبیح عقلی, قاعده ملازمه, محقق اصفهانی, مشهورات