سید محمد اسدی نژاد - گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
جمال نیک کار - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

محرومیت از حقوق اجتماعی کیفری است که با هدف اصلاح و بازاجتماعی کردن مرتکب و جلوگیری از تکرار جرم به دو صورت مجازات مستقل (اصلی) و مجازات مضاعف (تکمیلی و تبعی) در قانون مجازات اسلامی پیشبینی شده است. در این کیفر قانونگذار با تمرکز بر کاهش توان مرتکب از طریق محروم کردن وی از حقوق اجتماعی از قرار گرفتن مجرم در محیط جرمزا جلوگیری کرده و ضریب احتمال تکرار جرم را کاهش داده است. اما اعمال طیف وسیعی از موارد محرومیت موجب شده کارآمدی این کیفر مورد تردید قرار بگیرد و از جهات مختلف ایراداتی بر آن وارد شود. با وجود رابطه مستقیم کارآمدی قوانین با تعالی جایگاه قانونگذار در افکار عمومی، مقاله پیش رو با اتخاذ روش توصیفی تحلیلی، به منظور ارائه گزارشی از کارآمدی کیفر محرومیت، نحوه اعمال مجازاتهای محرومیت و دلایل مدافعان و مخالفان آن را مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاکی از آن است که مجازات محرومیت بالذات و اصالتا کیفری کارآمد تلقی میشود و علت ایرادات وارده چیزی جز برخورد دوگانه قانونگذار در صور مختلف این کیفر نبوده است که مستلزم اصلاح و بازنگری خواهد بود.

مجازات تبعی, مجازات مضاعف, کرامت انسانی, محرومیت از حقوق اجتماعی