محمود مهام - استادیار پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. تهران. ایران

حکمرانی سیل یکی از زیرشاخه های اصلی آمایش سرزمین در اکوسیستم جفت شده به آب های زیرزمینی است. درک اجتماعی پدیده های طبیعی، متغیری مهم در برنامه ریزی و سیاستگذاری می باشد. تغییرات سرزمینی در طول زمان، میراث زیستی-زمینی را برای جوامع می سازند. دیرینگی ویژگی سیلابی بودن در فلات پهناور و ناهموار ایران، ذخایر آبی و در نتیجه خدمات اکوسیستمی خاصی را پدید آورد. شکل، ساختار و عملکرد مجتمع های زیستی شهری و روستایی و عشایری در پیوند با یکدیگر بودند. برای فهم این پیوندها توجه به ویژگی های زیستی ازجمله برخورداری از همبست طبیعی کوه و دشت، مخروط افکنه ها و دشت های سیلابی، ضروری است. با شروع نوسازی و تغییر در الگوی تحلیل ویژگی های زیستی و سرزمینی، هویت زیستی دوره پیشانوسازی دستخوش تغییرات بنیادین شد. نقد و نفی برنامه های نوسازی در آبادانی کشور و وقوع انقلاب اسلامی در ایران، مساله چگونگی مداخله در سرزمین را فرا روی نهاد جهاد سازندگی قرار داد. طرح پژوهشی-اجرایی کوثر که یک الگوی مداخله در سرزمین و زیست بوم شناسی سیل بر پایه جفت شدگی سرزمین با آب های زیرزمینی است، توانست تجارب پیوسته و طولانی مدتی را در سه لایه دانشی-نهادی-سیاستی با یاریگری چندسویه (اجتماعی-اکولوژیک) و شناسایی سیل به مانند ویژگی زیستی و سرزمینی غیر قابل جایگزین برای زیست مانا پدید آورد. از منظری دیگر، شیوه مداخله جدیدی در زیستبوم شناسی سیل تجربه شد که در آن، فرابخشی نگری و رویکرد بیوفیزیکی-اجتماعی جایگزین بخشینگری و رویکرد فیزیکی شد. آینده نگری حکمرانی سیل در گرو بازاندیشی تجارب بیوفیزیکی-اجتماعی (آمایش سرزمینی) است.

زمین-آب, بومشناسی سیل, مخروط افکنه, کوهستان, طرح کوثر