امید مبارکی - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
مرضیه اسمعیل پور - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
واحد ابراهیمی - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

از گذشته های دور تاکنون مخاطرات محیطی (طبیعی و انسانی) اجزای جدایی ناپذیر زندگی انسان ها بوده­اند. شناخت عمیق حوزه ها و قلمروها و در نظر گرفتن تمهیدات لازم ما را در رویارویی با مخاطرات یاری می کند. اما مهم­ترین عاملی که در هنگام بروز حوادث طبیعی و انسانی، منجر به وقوع بحران می­شود، آسیب­پذیری کالبدی ابنیه است. آسیب­پذیری سکونتگاه­های شهری، فضاهای بی دفاع، محلات ناامن، شهرهایی با معماری غلط، همه و همه از عوامل تهدیدکننده امنیت شهری و اجتماعی هستند. در مقیاس شهری پدافند غیرعامل راهبردی برای کاهش آسیب پذیری و افزایش تاب آوری در برابر مخاطرات شامل طبیعی و انسان ساخت است. بنابراین هدف این تحقیق ارزیابی آسیب پذیری مساکن شهر مهاباد از منظر پدافند غیر عامل است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای GIS و Expert choice استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد بعد از مقایسه زوجی شاخص های تحقیق با مدل AHP، شاخص کیفیت ابنیه با وزن ۱۳۷/۰ بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است. و شاخص های عمر ابنیه و سکونت غیرمعمول و کاربری های خطرزا به ترتیب ۱۱۲/۰ و ۱۱۱/۰ ، ۱۰۱/۰ در جایگاه های دوم و سوم و چهارم قرار گرفته است و در آخر هم معیار شیب زمین و عرض معابر با ۰۲۲/۰ قرار دارند. هندسه نامنظم بافت شهری مهاباد، رشد طبیعی شهر ، وجود اسکان­های غیر رسمی و بافت قدیم و فرسوده در بخش مرکزی شهر، وجود قطعات مسکونی با مساحت کمتر در بافت جنوبی و مرکزی شهر، زمینه های آسیب پذیری بافت شهری را میسر ساخته­اند و در صورت وقع بحران­های طبیعی و انسانی این بافت­ها بشدت آسیب خواهند دید و خسارات مالی و جانی زیادی را به بار خواهد آورد.

آسیب پذیری, مساکن شهری, پدافند غیر عامل, شهر مهاباد