عماد اشتری نژاد - Chief Executive of ME Statistical Software Design Institute, Mashhad, Razavi Khorasan, Iran
کامبیز احمدی - Department of Computer Science, Faculty of Mathematical Sciences, Shahrekord University, Chaharmahal and Bakhtiari, Iran
آزاده مجیری - Department of Statistics, Faculty of Science, University of Zabol, Sistan and Baluchestan, Iran

مقدمه: استفاده از روش های آماری برای رسیدن به خوشه بندی و رتبه بندی سلامت در جامعه می تواند نمای مناسبی از وضعیت سلامت در استان های ایران را به دولتمردان ارائه دهد. هدف پژوهش حاضر خوشه بندی و رتبه بندی استان های ایران بر اساس برخی از شاخص های سلامت بود.  مواد و روش کار: مطالعه حاضر از نوع کاربردی بود که به روش توصیفی-تحلیلی اجرا شد. در این مطالعه شاخص‎های تعداد کارکنان شاغل در دانشکده های علوم پزشکی، پزشکان، پیراپزشکان، بیمارستان، تخت های فعال، مراکز ارائه دهنده مراقبت اولیه بهداشتی، آزمایشگاه ها، مراکز توانبخشی، مراکز پزشکی هسته‎ای، درمانگاه و پایگاه اورژانس به عنوان شاخص های سلامت ۳۱ استان کشور جهت خوشه بندی و رتبه بندی در نظر گرفته شد. دادههای مورد نیاز از سالنامه های آماری مرکز آمار ایران جمع آوری و برای خوشه بندی و رتبه بندی استفاده شد. خوشه بندی و مصورسازی داده ها با استفاده از نرم افزار R و رتبه بندی با استفاده از نرم افزار تاپسیس انجام شد. یافته ها: بر اساس نتایج استان‎های ایلام، یزد، سمنان، خراسان جنوبی، زنجان، اردبیل، فارس، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری به ترتیب بیشترین امتیاز سلامت را داشتند که بر اساس روش خوشه بندی نیز در خوشه سوم قرار گرفتند. کمترین امتیازات نیز متعلق به خوشه اول بود. در این خوشه، استان های قم، تهران، البرز و همدان به ترتیب با امتیازهای ۰/۵۵۲، ۰/۵۴۰، ۰/۴۶۰ و ۰/۳۶ رتبه های ۲۸ الی ۳۱ را داشتند. همچنین استان های خوشه دوم با امتیاز تقریبا برابر در رتبه های ۱۰ الی ۲۷ قرار گرفتند. نتیجه گیری: به منظور رسیدن به عدالت در سلامت باید شاخص های آن در استان های همدان، البرز، تهران و قم تا رسیدن به سرانه استاندارد ارتقا یابد.

Topsis, Clustering, Ranking, Health indicators, تاپسیس, خوشه بندی, رتبه بندی, شاخص های سلامت