سید احمد محدث حسینی - بخش اقتصاد اجتماعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی
شجاعت زارع - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویجی

مقدمه و هدف: با توجه به خشکسالی های پی در پی و کاهش آب های زیرزمینی در جنوب استان خراسان رضوی، ادامه تولید خربزه با چالش مواجه شده است. بنابراین، لزوم افزایش بهرهوری این محصول با منابع آب محدود بیش از پیش احساس میشود. هدف از این مطالعه بررسی و ارزیابی اقتصادی کشت محصول خربزه در شهرستان تایباد استان خراسان رضوی است. مواد و روش­ها: برای این منظور با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی و تکمیل پرسش نامه در سال زراعی ۱۳۹۴- ۱۳۹۳ و با استفاده از روشهای گوناگونی چون، محاسبه شاخص های اقتصادی و هم چنین، استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها، کارایی اقتصادی واحدهای مورد بررسی ارزیابی شد. شاخص های اقتصادی مورد استفاده شامل، سودآوری، عملکرد در هکتار، ارزش تولید در هکتار و نسبت هزینه به فایده بود.یافته­ها: نتایج مطالعه نشان دادند که کشت خربزه در شهرستان تایباد اقتصادی بوده و کارایی ۳۰ درصد از واحدها بیش از۵۰ درصد است.بحث و نتیجه­گیری: هرچند امکان افزایش تولید و کاهش هزینه ها برای افزایش بهرهوری در واحدهای مورد مطالعه وجود دارد. برای کاهش هزینه، استفاده از روش های نوین و اجرای روشهای به زراعی و تخصیص بهینه نهادهها، میتواند مصرف نهادهها را کاهش داده و عملکرد در واحد سطح نیز با استفاده از روشهای مدرن کشت و استفاده از بذور اصلاح شده، اصلاح تغذیه و استفاده از مکملها، افزایش یابد. هم چنین، استفاده از نهادههای تولید در زمان مناسب ضمن کاهش هزینهها، منجر به افزایش عملکرد میشود. در این رابطه تاریخ کاشت و زمان استفاده از نهاده هایی مهم مانند آب، کود و سموم، تاثیر بیش تری دارد. افزون بر عملکرد، قیمت محصول نیز نقش مهمی در افزایش راندمان اقتصادی واحدها دارد. در این رابطه توجه به تاریخ کاشت که منجر به برداشت محصول در زمان کمبود محصول در بازار شود و هم چنین، بازاریابی مناسب و فروش محصول در بازار شهرهای بزرگ مانند تهران میتواند به اندازه افزایش عملکرد، در بهبود کارایی اقتصادی واحدها نقشآفرینی کند.

تحلیل پوششی دادهای, راندمان اقتصادی, سود خالص, بازگشت به مقیاس, بازده ثابت, بازده متغیر