امیرحسین خادمی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنا مه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
محمدرحیم رهنما - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
مسعود زمانی پور - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنا مه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

امروزه جمعیت جهان به سرعت در حال افزایش بوده و به مرز ۹ میلیارد نفررسیده است. از این میزان بیش از نیمی از جمعیت جهان شهرنشین می باشند و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۵۰ این جمعیت از مرز ۷۰ درصد فراتر رود. بر طبق پیش بینی ها، طی دهه های آتی بر اهمیت توسعه پایدار برای شهرهای جهان افزوده خواهد شد. از این رو داشتن آگاهی از چالش های پایداری پیش روی شهرها می تواند گام مهمی در جهت برنامه ریزی ها باشد. در این راستا این تحقیق با هدف بررسی چالش های پایداری اجتماعی، نهادی و اقتصادی در ۹ کلانشهر اصلی کشور (شامل تهران، مشهد، اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، قم، اهواز و کرمانشاه ) با جمعیت بیش از ۲۰ میلیون نفر که در حدود ۲۵ درصد جمعیت کشور و ۳۳ درصد کل جمعیت شهرنشین کشور ا دربرمی گیرند، انجام پذیرفته است. از این رو چالش های اصلی پایداری برای شهرهای درحال توسعه از منابع معتبر استخراج گردید و در قالب ماتریس اثرات متقابل در اختیار ۵۴ نفر از مدیران و برنامه ریزان کلانشهرهای مورد مطالعه قرار گرفت. داده های بدست آمده در نرم-افزار میک مک تحلیل گردیدند. نتایج نشان داده است که سیستم کلانشهرهای کشور، هم در زمینه های اجتماعی و نهادی و هم در زمینه های اقتصادی از ناپایداری رنج می برند. متغیرهای "بروز رسانی قوانین" و "بهبود زیرساخت های عمومی و اجتماعی" در پایداری اجتماعی و نهادی و متغیرهای " افزایش قوای رقابت پذیری"، " کاهش شکاف درآمدی" و " رونق فضای کسب و کار " در پایداری اقتصادی، متغیرهای کلیدی و تنظیم کننده ی توسعه ی پایدار کلانشهرها بوده اند.واژگان کلیدی: توسعه پایدار، پایداری اجتماعی و نهادی، پایداری اقتصادی، کلانشهرهای ایران.

توسعه پایدار, پایداری اجتماعی و نهادی, پایداری اقتصادی, کلانشهرهای ایران